< powrót

Anton Webern | Wariacje op. 27

kompozytor: Anton Webern
rodzaj: instrumentalne
Anton Webern | Wariacje op. 27

Rozrzucone po całej skali dźwięki nie układają się w melodie, nie tworzą też współbrzmień harmonicznych, są jak wolne atomy

Dorobek Antona Weberna obejmuje zaledwie 31 utworów, z czego najdłuższy trwa niewiele ponad dziesięć minut, najkrótszy zaś tylko dziewiętnaście sekund. W sumie to niecałe trzy i pół godziny muzyki. Skromne rozmiary nie przesądzają jednak o nikłym znaczeniu dorobku Weberna dla historii muzyki XX wieku. Wręcz przeciwnie, z trójki wiedeńczyków to właśnie on okazał się największym wizjonerem i prekursorem muzyki powojennej. Wyciągnął z dodekafonii – techniki wypracowanej przez swego nauczyciela Arnolda Schönberga – najdalsze konsekwencje, stając się patronem drugiej awangardy darmsztadzkiej, mistrzem Karlheinza Stockhausena i Pierre’a Bouleza.  

Próbę nad wyraz nowoczesnej i nieschematycznej wyobraźni muzycznej Weberna dają Wariacje fortepianowe op. 27, skomponowane w 1936 roku i dedykowane pianiście Eduardowi Steuermannowi. Należą one do dojrzałych kompozycji Weberna, w których zarysowuje się jego oryginalne podejście do techniki dodekafonicznej. To jedyny opusowany utwór fortepianowy Weberna. Kompozytor pracował nad nim rok. Prawykonanie Wariacji odbyło się w 1937 roku z udziałem Petera Stadlena.

Kompozycja składa się z trzech krótkich części: Sehr mässig (Umiarkowanie), Sehr schnell (Bardzo szybko), Ruhig, flißend (Spokojnie, płynnie). Szczególną cechą dodekafonii Weberna jest symetria, która upodabnia konstrukcje dźwiękowe jego utworów do kryształków lodu lub płatków śniegu. Takie właśnie są Wariacje fortepianowe – geometryczne i abstrakcyjne.

Będąc wirtuozowskim utworem fortepianowym, Wariacje nie mają nic wspólnego z tradycyjną fakturą pianistyczną. Rozrzucone po całej skali dźwięki nie układają się w melodie, nie tworzą też współbrzmień harmonicznych. To wolne atomy, powiązane jednak logiką techniki dwunastodźwiękowej w oryginalny sposób wykorzystywanej przez Weberna.

W swym abstrakcyjnym konstruktywizmie Wariacje op. 27 Weberna nie są jednak pozbawione emocji. Kompozytor zanotował w partyturze wiele słownych określeń wyrazowych, takich jak „elegijnie”, „entuzjastycznie”, „patetycznie”, „w sposób egzaltowany”, „w zamyśleniu”, „z rozmachem”, „jakby wibrato”, „gasnąc”, „wzbierając”…

Domagał się, by każda nuta miała swój niepowtarzalny charakter. Sam był osobą niezwykle emocjonalną – podobno w trakcie prób przez prawykonaniem Wariacji fortepianowych, chcąc wyjaśnić bogactwo emocji z nich zawartych, sam „śpiewał i ryczał, machał rękami i tupał”.

 

 

Monika Pasiecznik

 

Fot. Monteregina (Nicole), Flickr, CC BY-NC-SA

 

 

 

 

drukuj pdf

zobacz również:

Johannes Brahms | Kwartet fortepianowy g-moll op. 25 +dodaj do schowka
Kanon

Wśród wielbicieli I Kwartetu fortepianowego Brahmsa było wiele znakomitości świata muzycznego, m.in. Arnold Schoenberg i Klara Schumann, żona Roberta Schumanna

Mieczysław Karłowicz | Mów do mnie jeszcze +dodaj do schowka
Kanon

Wyjątkowy przypadek, kiedy poboczny z punktu widzenia samego kompozytora nurt twórczości zyskuje status symbolu epoki

Aram Chaczaturian | Taniec z szablami z baletu Gajane +dodaj do schowka
Kanon

Kompozycja z gatunku wszechobecnych – pojawia się w filmach, reklamach, przeróbkach popowych i rockowych 

Włodzimierz Kotoński | Etiuda na jedno uderzenie w talerz +dodaj do schowka
Kanon

Pierwszy polski utwór muzyki elektroakustycznej