Kompozycja z gatunku wszechobecnych – pojawia się w filmach, reklamach, przeróbkach popowych i rockowych
Chaczaturian czerpał obficie z folkloru rozmaitych narodów wchodzących w skład Związku Radzieckiego. Sam był Ormianinem, urodził się w Tbilisi, występował zaś jako kompozytor armeński. Stylizował ludową muzykę turkmeńską, azerską, ukraińską, gruzińską. Słynny Taniec z szablami znany jest też jako Taniec Kurdów.
Kompozycja pochodzi z baletu Gajane, powstałego w 1942 roku i będącego artystyczną kontrybucją Chaczaturiana na okoliczność sześćdziesiątych urodzin Józefa Stalina. Premiera Gajane odbyła się w roku powstania utworu w Permie. Wystąpił Balet Kirowa, reżyserem przedstawienia była Nina Anisimowa. Rok później, po odparciu ofensywy Niemców w 1943 r., balet wystawiono w Moskwie w obecności Stalina i choć muzyka nie zrobiła na nim wrażenia, zaakceptował libretto. Chaczaturian otrzymał też wkrótce Nagrodę Stalinowską.
Treść baletu to historia bohaterskiej Ormianki, mieszkanki kołchozu, która dla dobra Związku Radzieckiego decyduje się donieść na ukochanego męża, podejrzewanego o szpiegostwo. Historia kończy się uniewinnieniem mężczyzny. Finałowy Taniec z szablami ma wymiar patriotyczny i sławi życie w sowieckiej Armenii.
Mimo iż Taniec z szablami stanowi niewielki fragment finałowego aktu baletu, znany jest lepiej niż pozostałe części kompozycji. Tymczasem utwór – trwający zaledwie dwie i pół minuty – powstał dość przypadkowo. Po napisaniu całego baletu Chaczaturian stwierdził, że brakuje w nim popisowego tańca. Zasiadł więc do fortepianu i w ciągu jednej nocy wymyślił temat, który dziś zna każdy.
Pojawia się on nie tylko w programach koncertów filharmonicznych, można go usłyszeć w licznych filmach, reklamach, przeróbkach rockowych i popowych. Już w 1948 roku trafił na listę przebojów w Stanach Zjednoczonych, odnosząc wielki sukces. Trzy różne nagrania Tańca z szablami znalazły się na pierwszym miejscu listy magazynu „Billboard” w kategorii najlepiej sprzedających się albumów z muzyką klasyczną. Tygodnik „Newsweek” sugerował nawet, że był to „rok Chaczaturiana w Stanach Zjednoczonych”. Od tego czasu Taniec z szablami pozostaje niekwestionowanym przebojem muzyki klasycznej.
Monika Pasiecznik
Tradycyjne stroje Kurdów, autor nieznany, Wikimedia Commons, PD
