< powrót

Arnold Schönberg | Pierrot Lunaire

kompozytor: Arnold Schonberg
rodzaj: wokalno-instrumentalne
Pierrot Lunaire | Arnold Schönberg

Chybione mówienie i chybione śpiewanie – tak zaczyna się XX wiek w muzyce 

W 1912 roku, w czasie pobytu w Berlinie, Arnold Schönberg poznał aktorkę Albertynę Zehme, która namówiła go do skomponowania utworu na głos recytujący do wierszy belgijskiego symbolisty Alberta Girauda, w niemieckim tłumaczeniu Ottona Eryka Hartlebena. Tak powstał cykl 21 melodramatów Pierrot lunaire (Księżycowy Pierrot), jeden z najbardziej niezwykłych, oryginalnych i popularnych utworów austriackiego kompozytora. 

Na prawykonaniu tego samego roku na estradzie stały ciemne parawany, wśród których Zehme występowała w kostiumie Kolombiny. Maleńki zespół instrumentalny, złożony z fortepianu, skrzypiec, wiolonczeli, fletu i klarnetu, grał zza kulis. W tym czasie Schönberg zdążył już pożegnać się z muzyką tonalną i ekspresją neoromantyczną. Skomponowana atonalnie muzyka Pierrot lunaire brzmiała tajemniczo i nowocześnie, korespondując z rozwijającym się ekspresjonizmem i kabaretem. Wrażenie niesamowitości potęgowały mroczne obrazy malowane w tekście poetyckim, będącym alegoryczną opowieścią o artyście i o sztuce.

Utwór został dobrze przyjęty, publiczność wymogła wręcz jego powtórzenie. Pewne wątpliwości wzbudziła natomiast partia recytatorki, która – jak to określił krytyk – była chybionym mówieniem i chybionym śpiewaniem. Tak też pomyślał o głosie Schönberg, kontrowersje wynikały zaś stąd, że styl wokalny oscylujący między recytacją i śpiewem nie był w muzyce spotykany. Nazwany Sprechgesang (śpiewomową), polegał na recytowaniu tekstu z uwzględnieniem zapisanych w partyturze wysokości poszczególnych głosek, ich rytmicznego uporządkowania i przebiegu dynamicznego.

Jako utwór z pogranicza muzyki koncertowej i teatru muzycznego, Pierrot lunaire może być wykonywany zarówno przez śpiewaczkę, jak i aktorkę, co jest dziś częstą praktyką. Często bywa też inscenizowany.

W swej hybrydyczności Pierrot lunaire był jednym z pierwszych awangardowych spektakli muzycznych, jakie przyczyniły się do powstania i rozwoju nowej sztuki performatywnej, łączącej awangardową muzykę, teatr, tekst i plastykę. Laboratoryjna praca niewielkiej grupki artystów stworzyła alternatywę dla wielkich widowisk operowych Wagnera, Straussa czy Pucciniego, zapowiadając nadejście nowego teatru muzycznego.

 

Monika Pasiecznik

 

Fot. Pierrot, Nadar, Wikimedia Commons, PD

 

drukuj pdf

zobacz również:

Aram Chaczaturian | Taniec z szablami z baletu Gajane +dodaj do schowka
Kanon

Kompozycja z gatunku wszechobecnych – pojawia się w filmach, reklamach, przeróbkach popowych i rockowych 

Włodzimierz Kotoński | Etiuda na jedno uderzenie w talerz +dodaj do schowka
Kanon

Pierwszy polski utwór muzyki elektroakustycznej

Olivier Messiaen | Turangalila +dodaj do schowka
Kanon

Część muzycznego tryptyku inspirowanego mitem o Tristanie i Izoldzie 

Sergiusz Rachmaninow | II Koncert fortepianowy c-moll +dodaj do schowka
Kanon

Koncert w duchu wielkiej romantycznej tradycji pianistycznej z Chopinem i Lisztem na czele, z domieszką melancholii godną Czajkowskiego