Czyli…wprowadzenie młodych osób w orkiestrę
Wariacje należą do gatunku utworów „pedagogicznych”, pisanych z myślą o dzieciach. Ich podtytuł brzmi „Wprowadzenie młodych osób w orkiestrę”. Muzyka powstała w 1945 roku jako ilustracja dźwiękowa filmu Instrumenty orkiestry, mającego za zadanie – na co wskazuje tytuł – zapoznać najmłodszych z największym i najbardziej złożonym zespołem muzycznym, przedstawiając techniczne i wyrazowe możliwości poszczególnych instrumentów. Britten dedykował Wariacje dzieciom swoich przyjaciół.
Wykorzystany w tym celu temat z Abdelazera – muzyki teatralnej Purcella skomponowanej do sztuki angielskiej pisarki Aphry Behn – ukazywany jest w rozmaitych wariantach instrumentalnych: najpierw w pełnej obsadzie, potem przez poszczególne grupy instrumentów dętych (drewnianych i blaszanych), smyczki i harfę oraz perkusję. Po ponownej prezentacji tematu w tutti następuje szereg wariacji granych przez poszczególne instrumenty: flety (1), oboje (2), klarnety (3), fagoty (4), skrzypce (5), altówki (6), wiolonczele (7), kontrabasy (8), harfę (9), waltornie (10), trąbki (11), puzony wraz z tubą (12) oraz perkusję (13). Wariacje kończy kunsztowna fuga, w której poszczególne instrumenty przedstawiane są ponownie w kolejnych przeprowadzeniach, następnie łączą się z chorałowym tutti. Koda należy do perkusji.
Prezentacje instrumentów opatrzone zostały dowcipnymi komentarzami. Flet piccolo przedstawiany jest jako „mały piskliwy braciszek”, oboje „chociaż łagodne w brzmieniu, mogą również zademonstrować swoją siłę – jeśli tylko kompozytor tego zechce”. Zwinne klarnety odstawiają klasyczne „balety”, rubaszne fagoty maszerują, zaś skrzypce tańczą poloneza (to jedno z dwóch – obok Mazurka Elegiaca – poloniców Brittena, czyli nawiązań do polskiej tradycji muzycznej). Altówki wykazują „skłonność do kontemplacji”, wiolonczele wprowadzają nastrój romantycznej arii. Nazywając kontrabasy „dziadkami”, Britten opowiada natomiast o „rodzinie” instrumentów smyczkowych.
Prawykonanie wersji estradowej utworu odbyło się w 1946 roku w Liverpoolu pod batutą sir Malcolma Sargenta i z miejsca zyskało popularność. Dziś Wariacje są chętnie i często wykonywane, nie tylko z myślą o najmłodszych.
W 2012 roku utwór stał się podstawą ścieżki dźwiękowej filmu Wesa Andersona Kochankowie z księżyca (Moonrise Kingdom).
Monika Pasiecznik
Stopklatka z filmu Moonrise Kingdom w reżyserii Wesa Andersona, w którym wykorzystano utwór Brittena
