Jedno z najpopularniejszych masowych widowisk muzycznych
Części utworu:
Veris laeta facies
In taberna
Cour d’Amours
Carmina Burana to nazwa trzynastowiecznego zbioru pieśni, odnalezionego w 1803 roku w opactwie Benedyktynów w bawarskiej miejscowości Benediktbeuern. Przekazane do Bayerische Staatsbibliothek w Monachium manuskrypty wpadły w ręce urodzonego w tym mieście Carla Orffa i zainspirowały go do skomponowania wielkiego utworu wokalno-instrumentalnego. Dziś tytuł Carmina Burana kojarzy się przede wszystkim z jego dziełem, które stało się jednym z najpopularniejszych masowych widowisk muzycznych. Jego popkulturowy potencjał potwierdziły liczne opracowania rockowe i heavymetalowe, cytaty w filmach i reklamach.
Skomponowany w 1937 roku utwór Carmina Burana ma postać kantaty scenicznej na głosy solowe, chór i orkiestrę i jest romantyczną stylizacją muzyki średniowiecza. Kompozytor oparł się na tekstach moralizatorskich, miłosnych i biesiadnych. Utwór składa się z trzech części, a każda z nich ma odmienny charakter. Prolog Fortuna Imperatrix Mundi (Fortuna władczyni świata) mówi o niestałości ludzkiego szczęścia. Pierwsza część, Primo vere (Wiosna), opiewa uroki budzącej się przyrody. Druga część, In taberna (W gospodzie), to pochwała zabawy i uciech podniebienia. Trzecia część, Cour d’amours (Dwór miłości), sławi miłość ziemską. Całość zamyka powrót do moralizatorskiego prologu.
Pisząc swoją kantatę Orff myślał o „teatrze totalnym”, inspirowanym antycznym teatrem greckim, łączącym muzykę, poezję i taniec, stąd w jego utworze eksponowana rola chóru i instrumentów perkusyjnych. Rytm jako podstawowy i najważniejszy element muzyczny przenika nie tylko partię orkiestry, ale i tekst pełen efektów „perkusyjnych”, skandowania i powtórzeń.
Prawykonanie Carmina Burana odbyło się w Operze Frankfurckiej w 1937 roku, w inscenizacji Oscara Wälterlina. Nazistowscy funkcjonariusze dostrzegli w muzyce cechy dzieła „zdegenerowanego”, jednak zachwyt publiczności sprawił, że odwołali swoją ocenę, torując Orffowi drogę do kariery w III Rzeszy. Określona początkowo na łamach prasy jako „bawarska Niggermusik” (z racji wyrazistej rytmiki), w pamiętniku Josepha Goebbelsa przemienia się w utwór „niezwykle piękny” i muzykę sławiącą pradzieje „kultury aryjskiej”. Orff przystał na taką interpretację, mimo że w młodości przejawiał poglądy lewicowe, pisał muzykę do tekstów Bertolta Brechta i zaangażował się w projekt powszechnego umuzykalnienia społeczeństwa. Tuż przed dojściem Hitlera do władzy opracował oryginalną metodę wychowania muzycznego dzieci przez zabawę i ruch. Ta edukacyjna działalność przyniosła mu podobną sławę, co kantata Carmina Burana.
Monika Pasiecznik
Na ilustracji: Koło fortuny z oryginalnego manuskryptu Carmina Burana, Wikimedia Commons, PD
