Pierwsza znana nam kompozycja wielogłosowa z polskim tekstem
W późnośredniowiecznej Polsce niewiele komponowano muzyki wielogłosowej. Wprawdzie w naszych bibliotekach i archiwach zachowało się sporo rękopisów z piętnastowiecznymi utworami polifonicznymi, jednak w większości bardzo trudno je powiązać z Polską. Muzyka wówczas nie znała granic, a uniwersalna łacina jeszcze bardziej spajała ówczesną Europę. Obok dzieł Mikołaja z Radomia mamy jednak garść utworów, których związek z naszym krajem jest bezsprzeczny. Należy do nich pieśń Chwała Tobie gospodzinie – pierwsza znana nam kompozycja wielogłosowa z polskim tekstem.
O ile śpiewając Bogurodzicę modlono się do Matki Boskiej, o tyle tutaj adresatem pochwalnego wiersza stał się św. Stanisław – patron Polski, który „wiodąc swój żywot we cności, / wytrwał w swej sprawiedliwości”. Zalety i sprawiedliwość „dostojnego Stanisława” chwalono na trzy głosy. Pięknej melodii głosu najwyższego towarzyszą dwa głosy niższe, nazwane w rękopisie: „contratenor” i „tenor”. Są one znacznie ruchliwsze i mniej wokalne, stąd też można je wykonywać na instrumentach. Utwór jest niedługi i wydaje się dość prosty, jednak pojawiają się w nim krótkie imitacje głosów, świadczące o nietuzinkowych umiejętnościach nieznanego nam niestety twórcy. Co więcej, widać w nim wyraźne wpływy szkoły burgundzkiej, podobnie jak w Magnificat Mikołaja Radomskiego. Przypuszcza się, że Chwała Tobie gospodzinie powstała w połowie XV wieku. Pomimo swych walorów nigdy nie zyskała choćby ułamka tej popularności, jaka przypadła starszej i dostojnej Bogurodzicy.
dr Paweł Gancarczyk
Fot. Stanisław Samostrzelnik, „św. Stanisław”, Wikimedia Commons, PD
