Koncert w duchu wielkiej romantycznej tradycji pianistycznej z Chopinem i Lisztem na czele, z domieszką melancholii godną Czajkowskiego
Części utworu:
Moderato
Adagio sostenuto. Più animato. Tempo I
Allegro scherzando
Rachmaninow był nie tylko kompozytorem, ale i utalentowanym pianistą. Nie dziwi więc, że wiele utworów skomponował na fortepian – z myślą o sobie jako odtwórcy. To muzyka wymagająca wytrawnego pianisty, wykorzystująca w pełni potencjał instrumentu, jego możliwości brzmienia i faktury. Fortepianowe kompozycje Rachmaninowa obfitują również w momenty liryczne oraz wysublimowane detale harmoniczne.
Pianistyczny dorobek Rachmaninowa to przede wszystkim cztery koncerty fortepianowe. Najpopularniejszy z nich to II Koncert fortepianowy c-moll, skomponowany w 1901 roku. Pisany etapami – rok wcześniej Rachmaninow wykonał publicznie dwie spośród trzech części koncertu – prawykonanie odbyło się w Moskwie w 1901 roku z udziałem kompozytora oraz jego kuzyna Alexandra Silotiego w roli dyrygenta.
Koncert jest dedykowany Nikołajowi Dahlowi, neurologowi, który pomógł kompozytorowi wyjść z depresji. Kilka lat wcześniej Rachmaninow popadł w kryzys twórczy, przypieczętowany prawykonaniem w 1897 roku I Symfonii d-moll, które zakończyło się porażką. Symfonię odrzuciła wówczas zarówno publiczność, jak i krytyka. Przygnębiony tym kompozytor stracił wiarę w sens dalszej pracy, załamał się, a później dzięki pomocy krewnych trafił do gabinetu Dahla. Jak potem wyznał, podczas kolejnych seansów hipnozy słyszał głos, mówiący mu, że wkrótce skomponuje koncert fortepianowy, który będzie doskonały, a praca pójdzie lekko. I choć trudno w to uwierzyć, tak się też stało.
Muzyka II Koncertu fortepianowego porywa charakterystycznym dla stylu kompozytora – nazywanego „ostatnim Mohikaninem muzyki rosyjskiej” – patosem i intensywną emocjonalnością. Rozlewne późnoromantyczne frazy, narracyjny rozmach, połączenie dramatyzmu i liryzmu ukazują Rachmaninowa jako oryginalnego spadkobiercę wielkiej romantycznej tradycji pianistycznej z Chopinem i Lisztem na czele. Muzykę przepełnia melancholia, która z kolei łączy Rachmaninowa z Czajkowskim.
Tematy melodyczne z II Koncertu fortepianowego słychać w wielu filmach z udziałem m.in. Marilyn Monroe, Elizabeth Taylor i Grety Garbo. Melodia z drugiej części do złudzenia przypomina z kolei frazę refrenu piosenki All By Myself, którą śpiewała m.in. Céline Dion. Albo może raczej odwrotnie…
Monika Pasiecznik
Fot. Rachmaninow, autor nieznany, Wikimedia Commons, PD
