Jedna z niewielu kompozycji instrumentalnych Moniuszki, która niezmiennie funkcjonuje w repertuarze koncertowym. Jej znaczenie dla powstania poematu symfonicznego na gruncie muzyki polskiej jest nie do przecenienia
Stanisław Moniuszko (1819–1872) zasłynął przede wszystkim jako twórca pieśni i oper. Żył bowiem w czasach, kiedy w podzielonej między zaborców Rzeczypospolitej tylko większe ośrodki oferowały twórcom względną swobodę działania. Nie chodzi tu w żadnym wypadku o swobodę wypowiedzi, a zwyczajnie o środki materialne. Podczas gdy w Warszawie działały orkiestry i instytucje muzyczne, prowincja popadała w coraz większą nędzę kulturową. Nie otrzymując należytych środków na życie kulturalne, oddalała się systematycznie od centrum.
Mizeria kultury muzycznej dziewiętnastowiecznego Wilna była jednym z powodów, dla których Stanisław Moniuszko nie tworzył muzyki symfonicznej. Korzystając z tego, na co mógł liczyć w Wilnie, pisał przede wszystkim pieśni i utwory kameralne.
Sytuacja zmieniła się, gdy w 1858 roku zadebiutował na scenie warszawskiego Teatru Wielkiego. Po premierze opery Halka, po doświadczeniu pracy z regularnym zespołem orkiestrowym powstała jedyna większa kompozycja symfoniczna Moniuszki, uwertura fantastyczna Bajka. Wcześniej planowana pod francuską nazwą Conte d’hiver (Opowieść zimowa) powstała w latach 1847–1848, gdy Moniuszko kończył pierwszą wersję Halki. Pod względem formalnym to skrzyżowanie allegra sonatowego z poematem symfonicznym. Melodyjność i ładunek emocjonalny zawarty w tej muzyce stały się środkiem budowania muzycznej narracji. Myślenie muzyczne Moniuszki, mimo że w tym przypadku w czysto instrumentalnym wydaniu, nie oddala się od myślenia operowego. Wciąż partie instrumentalne podporządkowują się słowu, służąc akcji dramatycznej. Ale Bajka to także przykład pokazujący talent Moniuszki jako instrumentatora. Wykorzystuje on w Bajce przeróżne pomysły instrumentacyjne, możliwości artykulacyjne i kolorystyczne instrumentów. Bajka to jedna z niewielu kompozycji instrumentalnych Stanisława Moniuszki, która niezmiennie funkcjonuje w repertuarze koncertowym, a jego znaczenie dla powstania poematu symfonicznego na gruncie muzyki polskiej jest nie do przecenienia.
dr Agnieszka Topolska
Fot. Imtiaz Ahmed, Flickr, CC BY
