Z tej kompozycji pochodzi słynny Marsz turecki
Części utworu:
Andante grazioso
Menuetto
Alla turca allegretto
„Artarii oddałem do sztychowania 3 sonaty na fortepian, te same, które kiedyś wysłałem siostrze. Pierwsza jest w C-dur, druga w A-dur, trzecia w F-dur” – pisał Wolfgang Amadeusz Mozart z Wiednia do ojca w Salzburgu, list datowany jest 9 czerwca 1784 roku. Wydawnictwo opublikowało trzy sonaty fortepianowe kilka tygodni później – 25 sierpnia tamtego roku – pod tytułem Trois Sonates pour le Clavecin ou Pianoforte composées par W.A. Mozart. Oeuvre. VI (czyli: Trzy Sonaty na klawesyn albo fortepiano, skomponowane przez W.A. Mozarta. Opus VI). To jedyne ślady w dokumentach z epoki, które pozwalają bliżej umiejscowić datę powstania sonat KV 330–332, od początku pomyślanych przez Mozarta jako jeden dopełniający się zbiór. Wiadomo, że pracę ukończył kompozytor przed 9 czerwca lub nieco wcześniej, ale kiedy rozpoczął ich pisanie? Długo muzykolodzy uważali, że skomponował Sonaty jeszcze w Paryżu, w roku 1778. Dziś, po żmudnych dociekaniach grafologicznych, a także datowaniu papieru rękopisów, raczej jednoznacznie przyjmuje się, że ich początki sięgają lat 1781–1783.
Środkowa w owej triadzie – Sonata fortepianowa A-dur – należy do najpopularniejszych utworów Mozarta, ale nie na tym polega jej niezwykła oryginalność. Ten trzyczęściowy utwór frapuje swoim układem formalnym. W żadnym z ogniw nie umieścił Mozart tak charakterystycznej dla tamtych czasów formy sonatowej. Część I (Andante grazioso) to temat z wariacjami (w ówczesnych czasach nowość niezwykła!), druga – Menuet z kontrastującym ogniwem środkowym czyli Triem, ostatnia zaś – rondo, słynne Alla turca, potocznie nazywane „marszem tureckim”. Nawiązał w nim Mozart do bardzo modnego w XVIII-wiecznym Wiedniu brzmienia, które było synonimem orientalnej egzotyki. W rzeczywistości naśladowało instrumenty i sposób gry głośnych orkiestr wojskowych armii tureckiej – kapel janczarskich. (Najlepszy na to dowód, kiedy wykonuje się Sonatę A-dur na specjalnych wiedeńskich instrumentach z XVIII wieku, z wbudowanym mechanizmem perkusyjnym!). Podobny pomysł brzmieniowy na „muzykę turecką” wykorzystał Mozart także w swojej operze Uprowadzenie z seraju.
Marcin Majchrowski
Akwarela: „Mozart i jego rodzina”,Louis Carrogis Carmontelle, Wikimedia Commons, PD
