Temat lekcji: Dynamika i harmonika
Scenariusz lekcji dla szkól podstawowych
Czas trwania lekcji: 45 minut
Cele ogólne:
- rozwijanie muzykalności, wrażliwości muzycznej,
- rozwijanie zainteresowań i zamiłowań muzycznych.
Cele operacyjne:
- zapoznanie uczniów z elementami dzieła muzycznego (dynamiką i harmoniką)
Cele wychowawcze:
- rozwijanie wrażliwości uczniów na muzykę
Treści z podstawy programowej:
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:
- stosuje podstawowe pojęcia muzyczne (melodia, akompaniament, rytm, dźwięk, akord, gama, tempo);
- wykorzystuje w śpiewie znajomość pojęć i terminów muzycznych określających podstawowe elementy muzyki (melodię, rytm, harmonię, agogikę, dynamikę, artykulację);
- odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej (nazwy siedmiu dźwięków gamy oraz ich położenie na pięciolinii, klucz wiolinowy, znaki graficzne pięciu wartości rytmicznych nut i pauz, podstawowe oznaczenia metryczne, agogiczne, dynamiczne i artykulacyjne);
- korzysta z multimedialnych źródeł muzyki i informacji o muzyce.
Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:
- śpiewa, dbając o higienę głosu;
- tworzy wypowiedzi o muzyce za pomocą środków pozamuzycznych – opisuje słowami cechy i charakter słuchanych utworów;
- tworzy prosty dwugłos.
Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:
- świadomie odbiera muzykę – słucha (słuchanie analityczne, ukierunkowane przez nauczyciela na wybrane cechy utworu – dynamika i harmonika);
- charakteryzuje wybrane utwory muzyczne wysłuchane i omówione na zajęciach oraz inne, określając cechy muzyki, które decydują o charakterze utworu.
Materiały:
- laptop z podłączonymi głośnikami i dostępem do Internetu;
- rzutnik multimedialny;
- nagrania:
- Mikołaj z Radomia – Magnificat
Wykonawcy:
Ars Nova
Jacek Urbaniak – kierownik artystyczny
Producent: Polskie Radio
- Wolfgang Amadeusz Mozart Koncert fortepianowy C– dur KV 467
Wykonawcy:
Fou Ts’ong – fortepian, dyrygent
Sinfonia Varsovia
Producent: Polskie Radio
- Iannis Xenakis Metastasis
Wykonawcy:
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Krakowskiej
Andrzej Markowski – dyrygent
Producent: Polskie Radio
- prezentacja „Elementy dzieła muzycznego – dynamika i harmonika”;
- karta pracy: dynamika;
- ilustracje:
- wzmacniacz
- strony:
Metody nauczania:
- pogadanka
- pokaz
- ćwiczenia.
Formy:
- praca indywidualna
- praca zbiorowa.
Przebieg lekcji:
- Faza wstępna
- Powitanie
- Sprawdzenie obecności
- Podanie tematu lekcji.
- Faza realizacyjna
- Wprowadzenie dotyczące elementów dzieła muzycznego. Do elementów dzieła muzycznego zaliczamy: melodykę, rytmikę, harmonikę, agogikę, artykulację, dynamikę i kolorystykę. Wszystkie te elementy współdziałają ze sobą, tworząc dzieło muzyczne.
- Elementem, który decyduje o sile dźwięku, jest DYNAMIKA.
- Z języka gr. dynamikós oznacza posiadający siłę. Większość instrumentów muzycznych cechuje się możliwościami wydobycia dźwięków o zróżnicowanej głośności. Na oznaczenie dynamiki stosujemy słowne określenia w języku włoskim.
Podstawowe oznaczenia dynamiczne to:
pp – pianissimo – bardzo cicho;
p – piano – cicho;
mp – mezzo piano – (czyt. mecco piano) średnio cicho;
mf – mezzo forte – (czyt. mecco forte) średnio głośno;
f – forte – głośno;
ff – fortissimo – bardzo głośno.
- Zmiany natężenia dźwięku oznacza się w sposób następujący:
crescendo (cresc.) – wzmacniając, coraz głośniej;
decrescendo (decresc.) – osłabiając, coraz ciszej;
diminuendo (dim. lub dimin.) – stopniowo coraz ciszej.
Można stosować również oznaczenia graficzne (< i >).
Nauczyciel rozdaje skserowane notatki z lekcji – oznaczenia dynamiczne (Karta pracy: dynamika) i prosi o wklejenie do zeszytu.
- Nauczyciel prosi uczniów, aby spróbowali zaśpiewać melodię na sylabie „da”:
W razie potrzeby można odtworzyć linię melodyczną, klikając w ikonę głośnika. Następnie nauczyciel pyta uczniów, czy znają nazwy solmizacyjne tych dźwięków. Nauczyciel może przypomnieć, że pierwszym dźwiękiem jest „do”. Wspólnie próbują odczytać kolejne dźwięki i w końcu zaśpiewać. Można też zagrać tę melodię na dowolnym instrumencie lub skorzystać z virtual piano:
- W drugiej kolejności nauczyciel prosi o wykonanie melodii w dynamice piano (pierwsze 4 takty) i forte (kolejne 4 takty). Można klasę podzielić na grupy i sprawdzić, która grupa lepiej zrealizowała dynamikę.
- Następnie na przykładzie tej samej melodii nauczyciel zaleca uczniom wykonać crescendo:
- Kolejnym krokiem jest podział klasy na dwa zespoły. Nauczyciel zapoznaje uczniów z terminem „kanon” – utwór, w którym wszystkie głosy śpiewają lub grają tę samą melodię, zaczynając w innym czasie. Pierwsza grupa zaczyna śpiewać melodię od początku i gdy dojedzie do końca czwartego taktu, grupa druga zaczyna śpiewać też od początku (cyfry 1 i 2). Ważne jest, aby obydwie grupy śpiewały równo, w jednym tempie. Melodię można powtórzyć dowolną ilość razy.
- W klasach, w których jest to możliwe, można wydzielić cztery grupy – głosy. Wejścia melodii następują co dwa takty:
- Dzięki śpiewaniu w kanonie powstaje bardzo prosta wielogłosowość i współbrzmienia. Uporządkowanie współbrzmień w utworze to inaczej harmonia lub HARMONIKA.
- Ze względu na rozwój historyczny możemy wyróżnić harmonikę:
- modalną
- funkcyjną
- sonorystyczną.
- Harmonika modalna jest najstarsza, obowiązywała od IX do XVI w. Opierała się na skalach modalnych (kościelnych). Brzmienie utworów napisanych w tej harmonice może kojarzyć się z muzyką dawną. Jako przykład nauczyciel demonstruje nagranie:
– Mikołaj z Radomia – Magnificat
- Harmonika funkcyjna opiera się na skali durowej i molowej. Większość utworów, które można usłyszeć w radio, telewizji, jest napisana w tej harmonice. Przykładem jest nagranie utworu klasycznego:
– Wolfgang Amadeusz Mozart Koncert fortepianowy C–dur KV 467
- Ostatni rodzaj harmoniki to harmonika sonorystyczna. Występuje w muzyce współczesnej, współbrzmienia zestawiane są swobodnie. Dominują dysonanse, czyli interwały brzmiące niezgodnie. Nauczyciel demonstruje nagranie utworu XX-wiecznego:
– Iannis Xenakis Metastasis
- Faza podsumowująca
- Utrwalenie wiadomości na temat dynamiki. Nauczyciel wyświetla slajd z nazwami włoskimi. Wybiera jednego ucznia (ochotnika) i prosi o przetłumaczenie określeń dynamicznych. Uczeń musi zdążyć odpowiedzieć, zanim słowa znikną. Zanikanie wyrazu oraz pojawienie się odpowiedzi uruchamia kliknięcie myszką.
Katarzyna Broj
Załączniki:
1) Prezentacja - do pobrania tutaj
2) Karta pracy - do pobrania tutaj
