< powrót

Dynamika i harmonika

poziom: szkoła podstawowa
czas trwania: 45 min

Temat lekcji: Dynamika i harmonika

Scenariusz lekcji dla szkól podstawowych

Czas trwania lekcji: 45 minut 

Cele ogólne:

  • rozwijanie muzykalności, wrażliwości muzycznej,
  • rozwijanie zainteresowań i zamiłowań muzycznych. 

Cele operacyjne:

  • zapoznanie uczniów z elementami dzieła muzycznego (dynamiką i harmoniką)

Cele wychowawcze:

  • rozwijanie wrażliwości uczniów na muzykę

 

Treści z podstawy programowej:

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:

- stosuje podstawowe pojęcia muzyczne (melodia, akompaniament, rytm, dźwięk, akord, gama, tempo);

- wykorzystuje w śpiewie znajomość pojęć i terminów muzycznych określających podstawowe elementy muzyki (melodię, rytm, harmonię, agogikę, dynamikę, artykulację);

- odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej (nazwy siedmiu dźwięków gamy oraz ich położenie na pięciolinii, klucz wiolinowy, znaki graficzne pięciu wartości rytmicznych nut i pauz, podstawowe oznaczenia metryczne, agogiczne, dynamiczne i artykulacyjne);

- korzysta z multimedialnych źródeł muzyki i informacji o muzyce.

 

Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:

- śpiewa, dbając o higienę głosu;

- tworzy wypowiedzi o muzyce za pomocą środków pozamuzycznych – opisuje słowami cechy i charakter słuchanych utworów;

- tworzy prosty dwugłos.

 

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

- świadomie odbiera muzykę – słucha (słuchanie analityczne, ukierunkowane przez nauczyciela na wybrane cechy utworu – dynamika i harmonika);

- charakteryzuje wybrane utwory muzyczne wysłuchane i omówione na zajęciach oraz inne, określając cechy muzyki, które decydują o charakterze utworu.

Materiały:

  • laptop z podłączonymi głośnikami i dostępem do Internetu;
  • rzutnik multimedialny;
  • nagrania:
  • Mikołaj z Radomia – Magnificat

Wykonawcy: 

Ars Nova

Jacek Urbaniak kierownik artystyczny

Producent: Polskie Radio 

Wykonawcy: 

Fou Ts’ong fortepian, dyrygent

Sinfonia Varsovia

Producent: Polskie Radio 

Wykonawcy:

Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Krakowskiej

Andrzej Markowski – dyrygent

Producent: Polskie Radio

  • prezentacja „Elementy dzieła muzycznego – dynamika i harmonika”;
  • karta pracy: dynamika;
  • ilustracje:
  • wzmacniacz
  • strony:

www.virtualpiano.net

www.gimnastykasluchu.pl

Metody nauczania:

  • pogadanka
  • pokaz
  • ćwiczenia. 

Formy:

  • praca indywidualna
  • praca zbiorowa.

Przebieg lekcji:

  1. Faza wstępna
  • Powitanie
  • Sprawdzenie obecności
  • Podanie tematu lekcji. 
  1. Faza realizacyjna
  • Wprowadzenie dotyczące elementów dzieła muzycznego. Do elementów dzieła muzycznego zaliczamy: melodykę, rytmikę, harmonikę, agogikę, artykulację, dynamikę i kolorystykę. Wszystkie te elementy współdziałają ze sobą, tworząc dzieło muzyczne.
  • Elementem, który decyduje o sile dźwięku, jest DYNAMIKA.
  • Z języka gr. dynamikós oznacza posiadający siłę. Większość instrumentów muzycznych cechuje się możliwościami wydobycia dźwięków o zróżnicowanej głośności. Na oznaczenie dynamiki stosujemy słowne określenia w języku włoskim.

Podstawowe oznaczenia dynamiczne to:

pp – pianissimo          – bardzo cicho;
p – piano                    – cicho;
mp – mezzo piano      – (czyt. mecco piano) średnio cicho;
mf – mezzo forte         – (czyt. mecco forte) średnio głośno;
f – forte                       – głośno;
ff – fortissimo – bardzo głośno.

  • Zmiany natężenia dźwięku oznacza się w sposób następujący:

crescendo (cresc.) – wzmacniając, coraz głośniej;

decrescendo (decresc.) – osłabiając, coraz ciszej;

diminuendo (dim. lub dimin.) – stopniowo coraz ciszej.

Można stosować również oznaczenia graficzne (< i >).

Nauczyciel rozdaje skserowane notatki z lekcji – oznaczenia dynamiczne (Karta pracy: dynamika) i prosi o wklejenie do zeszytu.

  • Nauczyciel prosi uczniów, aby spróbowali zaśpiewać melodię na sylabie „da”:

 

W razie potrzeby można odtworzyć linię melodyczną, klikając w ikonę głośnika. Następnie nauczyciel pyta uczniów, czy znają nazwy solmizacyjne tych dźwięków. Nauczyciel może przypomnieć, że pierwszym dźwiękiem jest „do”. Wspólnie próbują odczytać kolejne dźwięki i w końcu zaśpiewać. Można też zagrać tę melodię na dowolnym instrumencie lub skorzystać z virtual piano:

www.virtualpiano.net

www.gimnastykasluchu.pl

 

  • W drugiej kolejności nauczyciel prosi o wykonanie melodii w dynamice piano (pierwsze 4 takty) i forte (kolejne 4 takty). Można klasę podzielić na grupy i sprawdzić, która grupa lepiej zrealizowała dynamikę.
  • Następnie na przykładzie tej samej melodii nauczyciel zaleca uczniom wykonać crescendo:
  • Kolejnym krokiem jest podział klasy na dwa zespoły. Nauczyciel zapoznaje uczniów z terminem „kanon” – utwór, w którym wszystkie głosy śpiewają lub grają tę samą melodię, zaczynając w innym czasie. Pierwsza grupa zaczyna śpiewać melodię od początku i gdy dojedzie do końca czwartego taktu, grupa druga zaczyna śpiewać też od początku (cyfry 1 i 2). Ważne jest, aby obydwie grupy śpiewały równo, w jednym tempie. Melodię można powtórzyć dowolną ilość razy.
  • W klasach, w których jest to możliwe, można wydzielić cztery grupy – głosy. Wejścia melodii następują co dwa takty:
  • Dzięki śpiewaniu w kanonie powstaje bardzo prosta wielogłosowość i współbrzmienia. Uporządkowanie współbrzmień w utworze to inaczej harmonia lub HARMONIKA.
  • Ze względu na rozwój historyczny możemy wyróżnić harmonikę:

-          modalną

-          funkcyjną

-          sonorystyczną.

  • Harmonika modalna jest najstarsza, obowiązywała od IX do XVI w. Opierała się na skalach modalnych (kościelnych). Brzmienie utworów napisanych w tej harmonice może kojarzyć się z muzyką dawną. Jako przykład nauczyciel demonstruje nagranie:

– Mikołaj z Radomia – Magnificat

  • Harmonika funkcyjna opiera się na skali durowej i molowej. Większość utworów, które można usłyszeć w radio, telewizji, jest napisana w tej harmonice. Przykładem jest nagranie utworu klasycznego:

– Wolfgang Amadeusz Mozart Koncert fortepianowy C–dur KV 467

  • Ostatni rodzaj harmoniki to harmonika sonorystyczna. Występuje w muzyce współczesnej, współbrzmienia zestawiane są swobodnie. Dominują dysonanse, czyli interwały brzmiące niezgodnie. Nauczyciel demonstruje nagranie utworu XX-wiecznego:

– Iannis Xenakis Metastasis

  1. Faza podsumowująca
  • Utrwalenie wiadomości na temat dynamiki. Nauczyciel wyświetla slajd z nazwami włoskimi. Wybiera jednego ucznia (ochotnika) i prosi o przetłumaczenie określeń dynamicznych. Uczeń musi zdążyć odpowiedzieć, zanim słowa znikną. Zanikanie wyrazu oraz pojawienie się odpowiedzi uruchamia kliknięcie myszką.

 

Katarzyna Broj

 

Załączniki:

1) Prezentacja - do pobrania tutaj

2) Karta pracy - do pobrania tutaj

 

drukuj pdf

zobacz również:

Muzyczna maszyneria +dodaj do schowka
Nauka
Scenariusze lekcji

Scenariusz lekcji dla szkół podstawowych

Poloneza czas zacząć +dodaj do schowka
Nauka
Scenariusze lekcji

Scenariusz lekcji dla szkół podstawowych

Partytura +dodaj do schowka
Nauka
Scenariusze lekcji

Scenariusz lekcji dla gimnazjów i liceów/szkół ponadpodstawowych, odc. 6/7

Faktura muzyczna +dodaj do schowka
Nauka
Scenariusze lekcji

Scenariusz lekcji dla gimnazjów, odc. 3/7