Temat lekcji: Kolorystyka, czyli barwa w muzyce
Scenariusz lekcji dla szkół podstawowych
Czas trwania lekcji: 45 minut
Cele ogólne:
- rozwijanie muzykalności, wrażliwości muzycznej
- rozwijanie zainteresowań i zamiłowań muzycznych.
Cele operacyjne:
- zapoznanie uczniów z elementami dzieła muzycznego (kolorystyką)
Cele wychowawcze:
- rozwijanie wrażliwości uczniów na muzykę
Treści z podstawy programowej:
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:
- stosuje podstawowe pojęcia muzyczne (melodia, akompaniament, rytm, dźwięk, akord, gama, tempo);
- korzysta z multimedialnych źródeł muzyki i informacji o muzyce.
Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:
- tworzy wypowiedzi o muzyce za pomocą środków pozamuzycznych – odzwierciedla graficznie cechy muzyki i form muzycznych, rysuje, maluje i układa teksty do muzyki, opisuje słowami cechy i charakter słuchanych utworów.
Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:
- świadomie odbiera muzykę – słucha (słuchanie analityczne, ukierunkowane przez nauczyciela na wybrane cechy utworu – dynamika i harmonika);
- charakteryzuje wybrane utwory muzyczne wysłuchane i omówione na zajęciach oraz inne, określając cechy muzyki, które decydują o charakterze utworu.
Materiały:
- laptop z podłączonymi głośnikami i dostępem do Internetu;
- rzutnik multimedialny;
- nagrania:
- Modest Musorgski Promenada i Gnom z cyklu Obrazki z wystawy
Wykonawcy:
Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach
Antoni Wit – dyrygent
Producent: Polskie Radio
- Modest Musorgski Promenada i Gnom z cyklu Obrazki z wystawy
Transkrypcja na dwa fortepiany Russela Warnera.
Wykonawcy:
Neal and Nancy O’Doan
- Antonio Vivaldi Wiosna z cyklu Cztery pory roku
Wykonawcy:
Zyta Piechowska-Andrzejewska – skrzypce
Concerto Avenna Andrzej Mysiński – dyrygent
Producent: Polskie Radio SA
- Edward Grieg I Suita Peer Gynt op. 46
Wykonawcy:
Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie
Tadeusz Wojciechowski – dyrygent
Producent: Polskie Radio SA
- Camille Saint-Saëns Karnawał zwierząt
Wykonawcy:
Andrzej Bauer – wiolonczela
Tamara Granat – fortepian
Andrzej Gubernat – kontrabas
Waldemar Malicki – fortepian
Polska Orkiestra Radiowa
Wojciech Rajski – dyrygent
Producent: Polskie Radio SA
- Wolfgang Amadeusz Mozart Requiem
Wykonawcy:
Arsys Bourgogne
Camerata Salzburg
Dorothee Mields – sopran
Marianne Beate Lielland – alt
Markus Schäfer – tenor
Tijl Faveyts – bas
Pierre Cao – dyrygent
- prezentacja „Elementy dzieła muzycznego – kolorystyka”;
- karta pracy: kolorystyka;
- przybory plastyczne (kredki, farby);
- magnesy.
Metody nauczania:
- pogadanka
- pokaz
- ćwiczenia.
Formy:
- praca indywidualna
- praca zbiorowa.
Przebieg lekcji:
- Faza wstępna
- Powitanie
- Sprawdzenie obecności
- Podanie tematu lekcji.
- Faza realizacyjna
- Wprowadzenie dotyczące elementów dzieła muzycznego. Do elementów dzieła muzycznego zaliczamy: melodykę, rytmikę, harmonikę, agogikę, artykulację, dynamikę i kolorystykę. Wszystkie te elementy współdziałają ze sobą, tworząc dzieło muzyczne.
- Elementem, który decyduje o barwie dźwięku, jest KOLORYSTYKA. Ta sama melodia wykonana np. na fortepianie, zaśpiewana i wykonana przez orkiestrę będzie miała inne brzmienie. Kolorystyka jest zatem związana ze środkami wykonawczymi. Im większa i bardziej urozmaicona jest obsada, tym większe możliwości kształtowania kolorystyki. O zmianie barwy może decydować również zmiana rejestru na danym instrumencie.
- Aby zobrazować to zjawisko, nauczyciel demonstruje dwa nagrania tego samego utworu:
- Modest Musorgski Promenada i Gnom z cyklu Obrazki z wystawy (wersja oryginalna i transkrypcja na fortepian)
Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: jaka była różnica między tymi dwoma wykonaniami (prezentuje jedynie fragmenty utworu). Przykład pierwszy to opracowanie kompozycji Musorgskiego na dwa fortepiany, przykład drugi to wersja na orkiestrę symfoniczną autorstwa Maurice’a Ravela.
- Barwę dźwięku, czyli kolorystykę, można wyrażać za pomocą środków pozamuzycznych. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy. Zadaniem uczniów jest stworzenie ilustracji do wysłuchanej muzyki. Pierwszym utworem są Cztery pory roku Antonia Vivaldiego. Nauczyciel nie podaje, której części koncertu będą słuchać (czyli której pory roku – tu Wiosny). Można zademonstrować I cześć dwukrotnie. Przed rozpoczęciem zadania uczniowie mogą zobaczyć prace swoich rówieśników zamieszczone w prezentacji – można je również zademonstrować na koniec lekcji, w zależności od woli nauczyciela.
- Drugim utworem, który nauczyciel włącza, klikając na hiperłącze, jest fragment Peer Gynta Edvarda Griega – część zatytułowana jest Poranek. Również tej informacji nauczyciel uczniom nie podaje. Podobnie jak poprzednio, jeśli wystarczy czasu, utwór może być demonstrowany dwukrotnie.
- W trzecim okienku uczniowie wyrażają swoje graficzne odczucia wobec Karnawału zwierząt Camille’a Saint-Saënsa. Początek utworu to Introdukcja i marsz królewski lwa. Nauczyciel może oczywiście wybrać inną, dowolną część, np. Słoń lub Łabędź. Podobnie jak przy poprzednich utworach uczniowie nie są poinformowani o nazwie części.
- Utworem ostatnim jest Requiem Wolfganga Amadeusza Mozarta. Requiem to inaczej msza żałobna.
- Po zakończeniu zadania nauczyciel zbiera podpisane na odwrocie karty pracy i zawiesza za pomocą magnesów na tablicy.
- Faza podsumowująca
- Nauczyciel informuje uczniów o szczegółach związanych z wysłuchanymi utworami: pierwszy to była wiosna, drugi – poranek, trzeci lew, a czwarty msza żałobna. Następnie pozwala uczniom podejść i zagłosować na pracę, która ich zdaniem najlepiej oddaje charakter utworów.
Uwaga: Jeżeli w czasie lekcji zabraknie czasu na wysłuchanie wszystkich utworów, można poprosić uczniów o dokończenie prac w domu (wysłuchać utworów mogą w Internecie). W tym przypadku na omówienie prac i podsumowanie przeznacza się początek kolejnej lekcji.
Katarzyna Broj
Załączniki:
1) Prezentacja - do pobrania tutaj
2) Karta pracy - do pobrania tutaj
