Koncert symfoniczny

Materiały:

• film z cyklu Muzykoteka szkolna – seria dla klas IV-VI szkoły podstawowej, odcinek 7, Koncert na boisku
• prezentacja w załączniku
• następujące nagrania wideo:

- występ dowolnej orkiestry wojskowej (np. Orkiestry Reprezentacyjnej Wojska Polskiego)

- występ dowolnej orkiestry smyczkowej grającej np. Serenadę na smyczki Karłowicza, Dworzaka lub Czajkowskiego, bądź Eine kleine Nachmusik Mozarta

- W. A. Mozart Symfonia C-dur „Jowiszowa” KV 551 (cz. I lub IV) ­– wykonanie koncertowe

- R. Strauss Also sprach Zarathustra lub dowolny inny utwór na wielką orkiestrę symfoniczną (wykonanie koncertowe) 

Przebieg lekcji:

1. Orkiestra SLAJD NR 1, 2

• Pytamy uczniów, co to jest orkiestra SLAJD NR 3. Wspólnie analizujemy odpowiedzi i wypracowujemy definicję: orkiestra to większy zespół instrumentalny SLAJD NR 4. Istnieją orkiestry o różnych składach i liczebności.
• Pytamy uczniów, czy znają jakieś rodzaje orkiestr SLAJD NR 5. Być może padnie hasło „orkiestra wojskowa”. Pytamy uczniów, czy ktoś może widział występ takiej orkiestry – jeśli tak, prosimy o podzielenie się obserwacjami. Następnie wspólnie z uczniami próbujemy ustalić cechy orkiestry wojskowej  SLAJD NR 6:

- przeważają w niej instrumenty dęte

- towarzyszą im instrumenty perkusyjne: werble, talerze, bęben wielki, dzwonki SLAJD NR 7

- orkiestry takie można spotkać najczęściej podczas parad (wówczas grają, maszerując) lub innych imprez plenerowych – muzycy są żołnierzami i ubrani są w galowe mundury. Prezentujemy przykład filmowy.

• Jeśli przeprowadzana była uprzednio lekcja towarzysząca filmowi Skok na most (Muzykoteka szkolna, dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej, odcinek 4), przypominamy wiadomości dotyczące orkiestry smyczkowej SLAJD NR 8. Jeśli nie, krótko przedstawiamy uczniom podstawowe informacje dotyczące takiej orkiestry:

- liczy ona zazwyczaj ok. 20 osób grających wyłącznie na instrumentach smyczkowych

- instrumenty podzielone są na pięć grup: skrzypce I, II, altówki, wiolonczele, kontrabasy SLAJD NR 9, przy czym najwięcej jest skrzypiec, nieco mniej altówek, jeszcze mniej wiolonczel, zaś kontrabas jest zwykle jeden (chodzi o równowagę brzmienia) – prezentujemy przykład filmowy.

• Przedstawiamy uczniom informacje na temat orkiestry symfonicznej SLAJD NR 10

- to ten rodzaj orkiestry, której stałą siedzibą jest filharmonia,

- w swojej skromniejszej wersji (zwanej małą orkiestrą symfoniczną) jest po prostu orkiestrą smyczkową poszerzoną o niewielką grupę instrumentów dętych i parę kotłów. SLAJD NR 11 Prezentujemy przykład filmowy – fragment Symfonii Jowiszowej Mozarta.

- istnieje również wersja większa i bogatsza, zwana wielką orkiestrą symfoniczną SLAJD NR 12: smyczki są tam liczniejsze, jest więcej instrumentów dętych oraz perkusyjnych i są one bardziej zróżnicowane, czasem pojawiają się też inne instrumenty, jak np. harfa.

- w każdym utworze zestaw instrumentów jest trochę inny, kompozytor dobiera je w zależności od swoich potrzeb. Prezentujemy przykład filmowy.

2. Film z cyklu Muzykoteka szkolna

• Zapowiadamy uczniom, iż na filmie, który za chwilę im zaprezentujemy, zobaczymy m.in. koncert orkiestry symfonicznej, podczas którego usłyszymy fragmenty dwóch utworów SLAJD NR 13: Koncertu skrzypcowego A-dur Mieczysława Karłowicza oraz Koncertu fortepianowego a-moll Edwarda Griega. Wyjaśniamy, że w każdym z nich oprócz orkiestry na estradzie grać będzie solista.
• Proponujemy uczniom porównanie składu orkiestry w obydwu utworach SLAJD NR 14.
• Prosimy uczniów, by oglądając film, zwrócili uwagę na:

- brzmienie orkiestry

- zachowanie artystów i publiczności podczas koncertu i tuż po nim SLAJD NR 15.

• Prezentacja filmu Muzykoteki

3. Zachowanie podczas koncertu

• Prosimy uczniów o refleksje na temat brzmienia orkiestry – czy zawsze grały wszystkie instrumenty? Czy zawsze był ten sam poziom głośności? SLAJD NR 16
• Prosimy uczniów o opisanie zachowania artystów tuż po zakończeniu grania: ukłony – dyrygenta i solisty, uściśnięcie dłoni pierwszemu skrzypkowi (reprezentującemu całą orkiestrę) orkiestra wstaje – są to rytuały specyficzne dla koncertów z udziałem orkiestry SLAJD NR 17.
• Pytamy uczniów, jak zachowywała się publiczność podczas koncertu SLAJD NR 18. Czym to się różni od zachowania publiczności na koncertach np. muzyki pop?
• Proponujemy teraz uczniom 3 ćwiczenia – najpierw dzielimy klasę na grupki 3-osobowe, każda osoba z trójki otrzymuje numerek: 1, 2 lub 3.

- ćwiczenie nr 1: każda „dwójka” ma wziąć do ręki jakiś tekst (np. fragment dowolnego podręcznika) i czytać go na głos bardzo cicho (!) dla „jedynki” ze swojej grupy, tymczasem „trójka” ma za zadanie im przeszkadzać, hałasując (głośno coś mówiąc, wołając, śpiewając itp.). Zadaniem „jedynki” jest wyłapać z tekstu jak najwięcej.

- ćwiczenie nr 2: prosimy wszystkie „dwójki”, aby pozostałym członkom swojej grupy („jedynkom” i „trójkom”) opowiedziały o czymś dla nich ważnym i jednocześnie radosnym, np. o swoich najwspanialszych wakacjach. „Jedynki” i „trojki” mają odegrać znudzonych słuchaczy – ziewać, rozglądać się po sali, przeciągać się, wstawać, spacerować, rozmawiać między sobą.

- ćwiczenie nr 3: tym razem to „trójki” mają za zadanie opowiadać o swych najlepszych wakacjach, zaś „jedynki” i „dwójki” mają słuchać bardzo uważnie, podążać za treścią, zadawać pomocnicze pytania, jednym słowem, okazywać zainteresowanie „trójce”.

• Wspólnie z uczniami omawiamy ich doświadczenia.

- Jaki jest wniosek z ćwiczenia 1? Jeśli chcemy usłyszeć kogoś, kto cicho mówi, musimy zadbać o to, żeby nikt go nie zagłuszał. To m.in. dlatego na koncertach muzyki klasycznej nie rozmawiamy głośno i nie śpiewamy – cichszych fragmentów po prostu byśmy nie zrozumieli.

- Prosimy „dwójki” o podzielenie się wrażeniami z ćwiczenia 2. Jakie to było uczucie – usiłować podzielić się z kimś czymś dla nas ważnym i spotkać się z tak niewdzięcznym odzewem słuchaczy? Konfrontujemy to z odczuciami „trójek”, których opowieść spotkała się z życzliwym odbiorem. W jakiej sytuacji wolelibyśmy się znaleźć jako opowiadający? Wyjaśniamy, że artyści występujący na estradzie koncertowej chcą nam dźwiękami opowiedzieć coś bardzo dla nich ważnego, osobistego, ukazać część swego świata. Jeśli chcemy, by ta opowieść sprawiła radość i nam – słuchaczom – powinniśmy im w snuciu owej opowieści nie przeszkadzać – po prostu słuchać uważnie.

• Podsumowując: na koncercie muzyki klasycznej nie spacerujemy, nie rozmawiamy, zachowujemy sie cicho, by móc śledzić dźwiękową opowieść, która jest przecież główną treścią i sensem koncertu SLAJD NR 19.

 

Anna Pęcherzewska-Hadrych 

 Załączniki:

1) Prezentacja - do pobrania tutaj