Oberek i mazurek | Muzykoteka Szkolna

poziom: szkoła podstawowa

czas trwania: 45 min

Temat lekcji: Oberek i mazurek

Scenariusz lekcji dla szkół podstawowych

Czas trwania lekcji: 45 minut

Cele ogólne:

rozwijanie muzykalności, wrażliwości muzycznej;
rozwijanie zainteresowań i zamiłowań muzycznych;

Cele operacyjne:

zapoznanie uczniów z polskimi tańcami narodowymi (oberkiem) oraz tańcem stylizowanym (mazurkiem);
przypomnienie „Mazurka Dąbrowskiego”;
rozwijanie wyobraźni muzycznej;

Cele wychowawcze:

rozwijanie wrażliwości uczniów na muzykę.

Treści z podstawy programowej:

Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:
stosuje podstawowe pojęcia muzyczne (melodia, akompaniament, rytm, dźwięk, akord, gama, tempo);
wykorzystuje w śpiewie oraz w grze na instrumentach znajomość pojęć i terminów muzycznych określających podstawowe elementy muzyki (melodię, rytm, harmonię, agogikę, dynamikę, artykulację);
odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej (nazwy siedmiu dźwięków gamy oraz ich położenie na pięciolinii, klucz wiolinowy, znaki graficzne pięciu wartości rytmicznych nut i pauz, podstawowe oznaczenia metryczne, agogiczne, dynamiczne i artykulacyjne);
poprawnie używa nazw podstawowych instrumentów muzycznych, głosów ludzkich (sopran, alt, tenor, bas) i zespołów wykonawczych (np. chór, orkiestra);
określa charakterystyczne cechy polskich tańców narodowych (oberka);
korzysta z multimedialnych źródeł muzyki i informacji o muzyce;

Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:

poprawnie śpiewa z pamięci polski hymn narodowy;

Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

rozpoznaje charakterystyczne cechy polskich tańców narodowych;
świadomie odbiera muzykę – słucha (słuchanie analityczne, ukierunkowane przez nauczyciela na wybrane cechy utworu);
charakteryzuje wybrane utwory muzyczne wysłuchane i omówione na zajęciach oraz inne, określając cechy muzyki, które decydują o charakterze utworu;
interpretuje (gra i śpiewa) utwory zgodnie ze wskazówkami wykonawczymi umieszczonymi w nutach oraz własnym odczuwaniem muzyki.

Materiały:

laptop z podłączonymi głośnikami i dostępem do Internetu;
rzutnik multimedialny;
prezentacja na temat oberka i mazurka;
zapis nutowy Mazurka Dąbrowskiego w obsadzie na głos solo, fortepian, głos z fortepianem, duet, orkiestrę symfoniczną, chór mieszany;
nagranie Mazurka Dąbrowskiego;
nagranie występu Zespołu Pieśni i Tańca Nowa Huta;

Metody nauczania:

pogadanka
pokaz
ćwiczenia

Formy:

praca indywidualna
praca zbiorowa

Przebieg lekcji:

1. Faza wstępna

Powitanie
Sprawdzenie obecności
Podanie tematu lekcji

2. Faza realizacyjna

Przypomnienie wiadomości na temat polskich tańców narodowych: polonez, krakowiak, mazur, oberek, kujawiak.
Prezentacja nagrania występu Zespołu Pieśni i Tańca Nowa Huta – uczniowie otrzymują karty pracy, na których mają podane cechy kujawiaka (taniec omówiony na wcześniejszych lekcjach), oglądają fragment występu. W pierwszej części zespół tańczy kujawiaka, w części drugiej oberka – uczniowie określają jego cechy charakterystyczne (charakter, tempo, metrum: czy parzyste czy nieparzyste).

Omówienie cech charakterystycznych oberka – prezentacja, uczniowie poprawiają ewentualne błędy w swoich kartach pracy:
- dawna nazwa: obertas, wykrętacz, zawijacz
- charakter: żywy
- pochodzenie: Mazowsze
- metrum: lub
- tempo: szybkie

Nauczyciel przypomina, że oprócz tańców do tańczenia są także tańce do słuchania (stylizowane). Takim tańcem jest mazurek, który jest tańcem stylizowanym łączącym rytmy mazura, oberka i kujawiaka. Najczęściej ma budowę ABA, gdzie części skrajne kontrastują charakterem z częścią środkową. Aby taki kontrast uzyskać kompozytorzy zestawiają ze sobą następujące tańce:

kujawiak – oberek – kujawiak

mazur – kujawiak – mazur itp.

Najpiękniejsze mazurki pisał Fryderyk Chopin.

Można zademonstrować nagranie mazurka:

Mazurek D op. 33 nr 2 (oberek – mazur – oberek)

lub Mazurek F op. 68 nr 3 (mazur – oberek – mazur).

Nauczyciel pyta czy dzieci kiedyś słyszały już tytuł Mazurek. Taki tytuł nosi polski hymn narodowy: Mazurek Dąbrowskiego. Hymn, jako Pieśń Legionów Polskich we Włoszech, został napisany przez Józefa Wybickiego. Pieśń powstała w dniach 16-19 lipca 1797 roku we włoskim miasteczku Reggio nell'Emilia w Republice Cisalpińskiej (w dzisiejszych Włoszech). Pierwszy raz została wykonana publicznie 20 lipca 1797 roku. Od samego początku z aplauzem została przyjęta przez Legiony Dąbrowskiego. Z początkiem 1798 r. znana była już we wszystkich zaborach. Śpiewana była podczas triumfalnego wjazdu gen. Henryka Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego do Poznania 3 listopada 1806 r., podczas powstania listopadowego (1830 r.), styczniowego (1863 r.), przez Polaków na Wielkiej Emigracji, w czasie rewolucji 1905 r., I i II wojny światowej.
Przypomnienie tekstu hymnu i jego roli jako symbolu narodowego. Nauczyciel pyta uczniów, kiedy hymn jest wykonywany i jak należy się zachowywać w trakcie jego prezentacji. Następnie uczniowie śpiewają dwie pierwsze zwrotki (najlepiej na stojąco w postawie na baczność).
Po zaśpiewaniu hymnu uczniowie siadają, a nauczyciel informuje ich, że jeden utwór można wykonywać na wiele sposób dzięki zmienianiu obsady. Obsada może być bardzo różna:
głos solowy
instrument solowy (fortepian)
duet – 2 głosy
duet – głos i fortepian
chór mieszany (soprany, alty, tenory, basy)
orkiestra symfoniczna – zapis dla orkiestry to partytura.