Temat lekcji: Poloneza czas zacząć
Scenariusz lekcji dla szkół podstawowych
Czas trwania lekcji: 45 minut
Cele ogólne:
- rozwijanie muzykalności, wrażliwości muzycznej
- rozwijanie zainteresowań i zamiłowań muzycznych
Cele operacyjne:
- zapoznanie uczniów z polskimi tańcami narodowymi (polonezem)
Cele wychowawcze:
- rozwijanie wrażliwości uczniów na muzykę
Treści z podstawy programowej:
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:
- stosuje podstawowe pojęcia muzyczne (melodia, akompaniament, rytm, dźwięk, akord, gama, tempo);
- wykorzystuje w śpiewie oraz w grze na instrumentach znajomość pojęć i terminów muzycznych określających podstawowe elementy muzyki (melodię, rytm, harmonię, agogikę, dynamikę, artykulację);
- odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej (nazwy siedmiu dźwięków gamy oraz ich położenie na pięciolinii, klucz wiolinowy, znaki graficzne pięciu wartości rytmicznych nut i pauz, podstawowe oznaczenia metryczne, agogiczne, dynamiczne i artykulacyjne);
- określa charakterystyczne cechy polskich tańców narodowych (poloneza, krakowiaka, mazura, kujawiaka i oberka);
Tworzenie wypowiedzi. Uczeń:
- śpiewa ze słuchu (powtarza wzór lub powtarza i wykonuje z pamięci) lub z wykorzystaniem nut (w zespole, solo, a cappella, z towarzyszeniem instrumentu) piosenki z repertuaru dziecięcego i popularnego,
- odtwarza ruchem i gestodźwiękami proste rytmy i schematy rytmiczne, wykonuje kroki, figury i układy taneczne poloneza i krakowiaka,
- gra na instrumentach ze słuchu i z wykorzystaniem nut (solo i w zespole) melodie, schematy rytmiczne, proste utwory,
Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:
- rozpoznaje charakterystyczne cechy polskich tańców narodowych,
- świadomie odbiera muzykę – słucha (słuchanie analityczne, ukierunkowane przez nauczyciela na wybrane cechy utworu)
- charakteryzuje wybrane utwory muzyczne wysłuchane i omówione na zajęciach oraz inne, określając cechy muzyki, które decydują o charakterze utworu;
- interpretuje (gra i śpiewa) utwory zgodnie ze wskazówkami wykonawczymi umieszczonymi w nutach oraz własnym odczuwaniem muzyki.
Materiały:
- laptop z podłączonymi głośnikami i dostępem do Internetu;
- rzutnik multimedialny;
- film ze zbiorów Ninateki Muzyka odnaleziona Andrzeja Bieńkowskiego: Tańce Cykl II 7/10
- dowolne instrumenty perkusyjne;
- nagrania:
- Wojciech Kilar, Polonez z filmu Pan Tadeusz
- Fryderyk Chopin, Polonez g-moll
- prezentacja Poloneza czas zacząć;
Metody nauczania:
- pogadanka
- pokaz
- ćwiczenia
Formy:
- praca indywidualna
- praca zbiorowa
Przebieg lekcji:
- Faza wstępna
- Powitanie
- Sprawdzenie obecności
- Podanie tematu lekcji
- Faza realizacyjna
- Wprowadzenie dotyczące muzyki ludowej, podkreślenie roli Oskara Kolberga. Muzyka ludowa wchodzi w obręb kultury ludowej. Istnieje od najdawniejszych czasów i jest jednym z największych skarbów kultury duchowej każdego narodu. Na jej podłożu wyrosła z czasem muzyka dworska i mieszczańska. Muzyka ludowa dotyczy pieśni, tańców i instrumentów muzycznych. Wybitnym jej znawcą i badaczem był Oskar Kolberg (1814-1890). Owocem jego działalności jest dzieło pt. Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce - składające się z 36 tomów.
- Prezentacja filmu z cyklu Muzyka odnaleziona Andrzeja Bieńkowskiego: Tańce Cykl II 7/10 (6’55)
- Polskie tańce narodowe: polonez, krakowiak, mazur, oberek, kujawiak.
- Omówienie cech charakterystycznych poloneza – prezentacja.
- dawna nazwa: chodzony
- charakter: uroczysty
- pochodzenie: Polska
- forma - trzyczęściowa
- układ rytmiczny
- metrum
- tempo: umiarkowane
- Prezentacja schematu rytmicznego poloneza, zapis i realizacja na dowolnym instrumencie perkusyjnym.
- W razie braku dostatecznej liczby instrumentów można wykonać następujące ćwiczenie:
Pierwszą ósemkę nauczyciel odtwarza klaskaniem, dwie kolejne nuty (szesnastki) uderza na zmianę prawą-lewą dłonią w uda, cztery kolejne ósemki tupiąc na przemian prawą i lewą nogą. Uczniowie powtarzają za nauczycielem, najpierw w tempie wolnym, później właściwym.
1 - klaszczemy
2,3 - prawą i lewą ręką uderzamy w uda
4,5,6,7 - tupiemy prawą i lewą nogą na przemian
Nauczyciel wprowadza termin akcentu na mocnej części taktu, podkreślając dynamicznie wykonanie pierwszej ósemki. Tłumaczy, że w tańcu akcent ten przekłada się na ugięcie nogi na raz. Następnie uczniowie utrwalają schemat stukając ołówkami w blat ławki.
- Znaczenie poloneza w tradycji i kulturze - wysłuchanie Poloneza Wojciecha Kilara – prezentacja wstępu. Uczniowie razem z nauczycielem próbują wykonać akompaniament rytmiczny za pomocą ołówków. Następnie słuchamy całości utworu. Można posłużyć się nagraniem tańca.
- W razie możliwości ustawiamy uczniów w korowód, para za parą (można przejść na korytarz lub salę gimnastyczną) i ćwiczymy krok podstawowy poloneza.
Pary ustawiają się jedna za drugą, tancerz po lewej stronie partnerki. Lewa ręka dziewczynki położona na prawej ręce chłopca, połączone ręce wysuwamy nieco do przodu; ramiona lekko zgięte w łokciach. Ręce zewnętrzne swobodnie opuszczamy wzdłuż ciała.
„i” – ugięcie nogi w kolanie
„1” – krok naprzód
„2” – krok naprzód
„3” – krok naprzód
Chłopcy zaczynają lewą nogą, dziewczynki prawą (czyli nogami zewnętrznymi).
- Wprowadzenie terminu stylizacja. Taniec stylizowany to taniec do słuchania a nie do tańczenia. Takie polonezy komponował Fryderyk Chopin. Przykład poloneza stylizowanego – Polonez g-moll Fryderyka Chopina
Partytura utworu wyświetla się na kolejnych slajdach, nagranie można włączyć ze strony Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina lub posłużyć się dowolnym innym nagraniem tego poloneza.
- Faza podsumowująca
- Utrwalenie rytmu polonezowego – jeden uczeń zostaje „dyrygentem”, dzielimy klasę na 4 zespoły, dyrygent wskazuje, w którym momencie dany zespół ma wykonywać schemat poloneza. Nauczyciel kontroluje tempo i w razie potrzeby wystukuje rytm. Można również podzielić klasę na trzy grupy: pierwsza grupa wykonuje głośno ósemkę na raz, druga grupa dwie szesnastki, trzecia grupa cztery ostatnie ósemki. Ćwiczenie powtarzamy ze zmianą „dyrygenta”.
Katarzyna Broj
Przeczytaj dodatkowe informacje o polonezie