poziom: szkoła podstawowa
czas trwania: 45 min

Temat lekcji: Rytm i rytmika 

 

Scenariusz lekcji dla szkół podstawowych

 

Czas trwania lekcji: 45 minut

 

Cele lekcji

ogólne:

  • rozwijanie muzykalności, wrażliwości muzycznej
  • rozwijanie zainteresowań i zamiłowań muzycznych.

operacyjne:

  • zapoznanie uczniów z elementami dzieła muzycznego (rytmiką)

wychowawcze:

  • rozwijanie wrażliwości uczniów na muzykę

Treści z podstawy programowej:

1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń:

– stosuje podstawowe pojęcia muzyczne (melodia, akompaniament, rytm, dźwięk, akord, gama, tempo);
 wykorzystuje w śpiewie znajomość pojęć i terminów muzycznych określających podstawowe elementy muzyki (melodię, rytm, harmonię, agogikę, dynamikę, artykulację);
 odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej (nazwy siedmiu dźwięków gamy oraz ich położenie na pięciolinii, klucz wiolinowy, znaki graficzne pięciu wartości rytmicznych nut i pauz, podstawowe oznaczenia metryczne, agogiczne, dynamiczne i artykulacyjne);
 korzysta z multimedialnych źródeł muzyki i informacji o muzyce.

 gra na instrumentach ze słuchu i z wykorzystaniem nut (solo i w zespole) melodie, schematy rytmiczne, proste utwory.

2. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń:

 świadomie odbiera muzykę – słucha (słuchanie analityczne, ukierunkowane przez nauczyciela na wybrane cechy utworu);
 charakteryzuje wybrane utwory muzyczne wysłuchane i omówione na zajęciach oraz inne, określając cechy muzyki, które decydują o charakterze utworu.

Materiały

Metody nauczania

  • pogadanka
  • pokaz
  • ćwiczenia. 

Formy

  • praca indywidualna
  • praca zbiorowa.

Przebieg lekcji:

  1. Faza wstępna
  • Powitanie
  • Sprawdzenie obecności
  • Podanie tematu lekcji.
  1. Faza realizacyjna
  • Przypomnienie informacji dotyczących elementów dzieła muzycznego. Do elementów dzieła muzycznego zaliczamy: melodykę, rytmikę, harmonikę, agogikę, artykulację, dynamikę i kolorystykę. Wszystkie te elementy współdziałają ze sobą tworząc dzieło muzyczne.
  • Jednym z najważniejszych elementów dzieła muzycznego jest melodyka, która wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania. Druga w kolejności jest RYTMIKA, określająca przebieg dzieła muzycznego w czasie.
  • Rytmika może być uporządkowana, czyli USTALONA, lub bez uporządkowanego zapisu, czyli SWOBODNA. Nauczyciel tłumaczy, że rytmika ustalona występuje w utworach z taktami i metrum, rytmika swobodna to utwory bez taktów i metrum. Prezentuje nagranie rytmiki swobodnej na przykładzie Sekwencji Stabat Mater Dolorosa. Następnie prezentuje nagranie rytmiki ustalonej na przykładzie Sonaty A-dur KV 331 cz I Wolfganga Amadeusza Mozarta.
  • Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy. Grupa pierwsza to „Ustaloniści”, grupa druga – „Swobodniści”. Ustaloniści na znak nauczyciela wykonują stały rytm w wolnym tempie. Mogą to być ćwierćnuty, ważne, aby wszyscy z tej grupy wykonywali to samo jednocześnie. Swobodniści wykonują swobodne improwizacje rytmiczne. Do tego ćwiczenia najlepiej użyć tępej strony ołówków, lub – o ile to możliwe – dowolnych instrumentów perkusyjnych.
  • Nauczyciel pyta uczniów, czy znają jakieś wartości rytmiczne. Przypomina, że w muzyce dla zapisu długości trwania dźwięku używamy następujących wartości rytmicznych: cała nuta, półnuta, ćwierćnuta, ósemka, szesnastka. Czas trwania ciszy między dźwiękami zapisujemy za pomocą pauz.
  • Dla przypomnienia informacji o zapisie trwania dźwięku nauczyciel demonstruje materiały ze strony Lekcja 2.1 | Zapis czasu trwania dźwięku.
  • Nauczyciel rozdaje karty pracy i prosi o rozwiązanie zadania 1.

Zadanie 1: Wpisz nazwy nut i pauz:

ósemka

cała nuta

szesnastka

ćwierćnuta

 

półnuta

 

pauza ósemkowa

 

pauza cała nutowa

 

pauza szesnastkowa

 

pauza półnutowa

  • Kolejnym ważnym pojęciem jest metrum, czyli miara. Metrum wyznacza, ile danych wartości mieści się w takcie. Liczba górna wyznacza liczbę wartości rytmicznych, które mieszczą się w takcie, liczba dolna określa, jaka wartość jest miarą, np.

- czyt. dwie czwarte – miarą taktu jest ćwierćnuta, w takcie są dwie ćwierćnuty.

Nauczyciel prosi o wymienienie, jakie wartości mieszczą się w tym metrum.

  

W tym metrum mieszczą się:

  • 1 półnuta
  • 2 ćwierćnuty
  • 4 ósemki
  • 8 szesnastek.

Liczbą dolną może być:

1 – miarą taktu jest cała nuta
2 – miarą taktu jest półnuta
4 – miarą taktu jest ćwierćnuta
8 – miarą taktu jest ósemka
16 – miarą taktu jest szesnastka.

  • Dla przypomnienia lub wprowadzenia pojęć „takt”, „metrum” nauczyciel prezentuje materiały z portalu muzykotekaszkolna.pl (Lekcja 2.2 | Zapis czasu trwania dźwięku).
  • Nauczyciel prosi o rozwiązanie zadania 2, zawierającego ćwiczenia na dopasowanie taktów do metrum.

Przykład 1 – jest to metrum 

 

  • Po rozpoznaniu metrum nauczyciel prosi o wykonanie tego rytmu przez uczniów. Dzieli klasę na trzy zespoły:

– zespół 1 wykonuje pierwszy takt, czyli ćwierćnuty;
– zespól 2 wykonuje drugi takt, czyli półnutę;
– zespół 3 wykonuje trzeci takt, czyli ósemki.

Przykład 2 – jest to metrum 

 

Przykład 3 – jest to metrum 

 

  • Zadanie 3 – Nauczyciel prosi, aby uczniowie wpisali dowolne nuty w przykład 1, pamiętając o tym, żeby suma wartości w takcie była odpowiednia. W kolejnych taktach można dopisać:
    w pierwszym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie: 2 ósemki lub 4 szesnastki;
    w drugim: 1 półnutę lub jej rozdrobnienie;
    w trzecim: nic;
    w czwartym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
    w piątym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
    w szóstym: 1 ósemkę lub jej rozdrobnienie;
    w siódmym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
    w ósmym: nic.

W przykładzie 2 można dopisać;
w pierwszym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
 w drugim: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
 w trzecim: nic; 
w czwartym: 1 ósemkę lub jej rozdrobnienie;
 w piątym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
 w szóstym: 3 ósemki lub ich rozdrobnienie;
 w siódmym: 1 ćwierćnutę i 1 ósemkę lub ich rozdrobnienie;
 w ósmym: nic.

  1. Faza podsumowująca

Utrwalenie wiadomości na temat rytmiki. Uczniowie rozpoznają w zaprezentowanym utworze rodzaj: ustalona czy swobodna. (Ave Regina caelorum – rytmika swobodna; Antonio Vivaldi Cztery pory roku – Wiosna – rytmika ustalona).

 

Katarzyna Broj

pobierz pliki

pobierz plikipobierz wszystkie pliki
drukuj pdf

zobacz również:

Dźwięczące liczby +dodaj do schowka
Nauka
Scenariusze lekcji
Muzyka a dźwięki otoczenia +dodaj do schowka
Nauka
Scenariusze lekcji

Scenariusz lekcji dla szkół ponadgimnazjalnych, odc. 1/7

Wewnętrzna struktura dźwięku +dodaj do schowka
Nauka
Scenariusze lekcji

Scenariusz lekcji dla uczniów klas IV - VI szkoły podstawowej, odc. 2/7

Melodyka +dodaj do schowka
Nauka
Scenariusze lekcji

Scenariusz lekcji dla szkół podstawowych