Rytmika

Materiały

• laptop z podłączonymi głośnikami i dostępem do Internetu;
• rzutnik multimedialny;
• karta pracy: rytm i metrum;
• materiały multimedialne ze strony muzykotekaszkolna.pl
  – Lekcja 2.1 | Zapis czasu trwania dźwięku
  – Lekcja 2.2 | Zapis czasu trwania dźwięku
• nagrania:
  – Stabat Mater Dolorosa – sekwencja
  – Sonata A-dur KV 331 | Wolfgang Amadeusz Mozart
  – Ave Regina caelorum - antyfona
  – Wiosna | Cztery pory roku | Antonio Vivaldi

• prezentacja „Elementy dzieła muzycznego – rytmika”;
• nuty:
  – Stabat Mater Dolorosa
  – Wolfgang Amadeusz Mozart – Sonata A-dur KV 331 

Metody nauczania

• pogadanka
• pokaz
• ćwiczenia. 

Formy

• praca indywidualna
• praca zbiorowa.

Przebieg lekcji:

1. Faza wstępna

• Powitanie
• Sprawdzenie obecności
• Podanie tematu lekcji.

2. Faza realizacyjna

• Przypomnienie informacji dotyczących elementów dzieła muzycznego. Do elementów dzieła muzycznego zaliczamy: melodykę, rytmikę, harmonikę, agogikę, artykulację, dynamikę i kolorystykę. Wszystkie te elementy współdziałają ze sobą tworząc dzieło muzyczne.
• Jednym z najważniejszych elementów dzieła muzycznego jest melodyka, która wyznacza następstwo dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania. Druga w kolejności jest RYTMIKA, określająca przebieg dzieła muzycznego w czasie.
• Rytmika może być uporządkowana, czyli USTALONA, lub bez uporządkowanego zapisu, czyli SWOBODNA. Nauczyciel tłumaczy, że rytmika ustalona występuje w utworach z taktami i metrum, rytmika swobodna to utwory bez taktów i metrum. Prezentuje nagranie rytmiki swobodnej na przykładzie Sekwencji Stabat Mater Dolorosa. Następnie prezentuje nagranie rytmiki ustalonej na przykładzie Sonaty A-dur KV 331 cz I Wolfganga Amadeusza Mozarta.
• Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy. Grupa pierwsza to „Ustaloniści”, grupa druga – „Swobodniści”. Ustaloniści na znak nauczyciela wykonują stały rytm w wolnym tempie. Mogą to być ćwierćnuty, ważne, aby wszyscy z tej grupy wykonywali to samo jednocześnie. Swobodniści wykonują swobodne improwizacje rytmiczne. Do tego ćwiczenia najlepiej użyć tępej strony ołówków, lub – o ile to możliwe – dowolnych instrumentów perkusyjnych.
• Nauczyciel pyta uczniów, czy znają jakieś wartości rytmiczne. Przypomina, że w muzyce dla zapisu długości trwania dźwięku używamy następujących wartości rytmicznych: cała nuta, półnuta, ćwierćnuta, ósemka, szesnastka. Czas trwania ciszy między dźwiękami zapisujemy za pomocą pauz.
• Dla przypomnienia informacji o zapisie trwania dźwięku nauczyciel demonstruje materiały ze strony Lekcja 2.1 | Zapis czasu trwania dźwięku.
• Nauczyciel rozdaje karty pracy i prosi o rozwiązanie zadania 1.

Zadanie 1: Wpisz nazwy nut i pauz:

ósemka	cała nuta	szesnastka
ćwierćnuta	półnuta	pauza ósemkowa
pauza cała nutowa	pauza szesnastkowa	pauza półnutowa

• Kolejnym ważnym pojęciem jest metrum, czyli miara. Metrum wyznacza, ile danych wartości mieści się w takcie. Liczba górna wyznacza liczbę wartości rytmicznych, które mieszczą się w takcie, liczba dolna określa, jaka wartość jest miarą, np.

- czyt. dwie czwarte – miarą taktu jest ćwierćnuta, w takcie są dwie ćwierćnuty.

Nauczyciel prosi o wymienienie, jakie wartości mieszczą się w tym metrum.

  

W tym metrum mieszczą się:

• 1 półnuta
• 2 ćwierćnuty
• 4 ósemki
• 8 szesnastek.

Liczbą dolną może być:

1 – miarą taktu jest cała nuta
2 – miarą taktu jest półnuta
4 – miarą taktu jest ćwierćnuta
8 – miarą taktu jest ósemka
16 – miarą taktu jest szesnastka.

• Dla przypomnienia lub wprowadzenia pojęć „takt”, „metrum” nauczyciel prezentuje materiały z portalu muzykotekaszkolna.pl (Lekcja 2.2 | Zapis czasu trwania dźwięku).
• Nauczyciel prosi o rozwiązanie zadania 2, zawierającego ćwiczenia na dopasowanie taktów do metrum.

Przykład 1 – jest to metrum 

 

• Po rozpoznaniu metrum nauczyciel prosi o wykonanie tego rytmu przez uczniów. Dzieli klasę na trzy zespoły:

– zespół 1 wykonuje pierwszy takt, czyli ćwierćnuty;
– zespól 2 wykonuje drugi takt, czyli półnutę;
– zespół 3 wykonuje trzeci takt, czyli ósemki.

Przykład 2 – jest to metrum 

 

Przykład 3 – jest to metrum 

 

• Zadanie 3 – Nauczyciel prosi, aby uczniowie wpisali dowolne nuty w przykład 1, pamiętając o tym, żeby suma wartości w takcie była odpowiednia. W kolejnych taktach można dopisać:
  – w pierwszym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie: 2 ósemki lub 4 szesnastki;
  – w drugim: 1 półnutę lub jej rozdrobnienie;
  – w trzecim: nic;
  – w czwartym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
  – w piątym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
  – w szóstym: 1 ósemkę lub jej rozdrobnienie;
  – w siódmym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
  – w ósmym: nic.

W przykładzie 2 można dopisać;
– w pierwszym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
– w drugim: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
– w trzecim: nic; 
– w czwartym: 1 ósemkę lub jej rozdrobnienie;
– w piątym: 1 ćwierćnutę lub jej rozdrobnienie;
– w szóstym: 3 ósemki lub ich rozdrobnienie;
– w siódmym: 1 ćwierćnutę i 1 ósemkę lub ich rozdrobnienie;
– w ósmym: nic.

3. Faza podsumowująca

Utrwalenie wiadomości na temat rytmiki. Uczniowie rozpoznają w zaprezentowanym utworze rodzaj: ustalona czy swobodna. (Ave Regina caelorum – rytmika swobodna; Antonio Vivaldi Cztery pory roku – Wiosna – rytmika ustalona).

 

Katarzyna Broj