< powrót

Twórczość Andrzeja Panufnika

poziom: szkoła ponadpodstawowa
czas trwania: 45 min

Scenariusz lekcji dla szkół ponadgimnazjalnych

 

Cel lekcji – po zajęciach uczeń:

  • orientuje się w biografii Andrzeja Panufnika, potrafi wskazać kluczowe jej momenty
  • potrafi wskazać najważniejsze wątki tematyczne w twórczości Andrzeja Panufnika
  • zna założenia formalne III Symfonii Andrzeja Panufnika, rozpoznaje motyw czołowy
  • wie, gdzie szukać informacji o Andrzeju Panufniku i nagrań jego muzyki
  • oswaja się z brzmieniem muzyki XX-wiecznej
  • oswaja się z wyglądem partytury współczesnej
  • doskonali umiejętności analizy i syntezy

Materiały

Przebieg lekcji

 1. Wprowadzenie:

  • Lekcję rozpoczynamy od zaprezentowania początkowych fragmentów Uwertury bohaterskiej Andrzeja Panufnika (na razie bez zdradzania nazwiska autora kompozycji). Po wyciszeniu muzyki pytamy uczniów, czy ktoś może orientuje się, czyj to utwór.
  • Wyjaśniamy uczniom, że muzykę tę skomponował Andrzej Panufnik SLAJD NR 1, którego twórczością będziemy się dziś zajmować. Pytamy, czy ktoś coś może o nim słyszał – jeśli będą jakieś odpowiedzi twierdzące, pozwalamy się uczniom wypowiedzieć.
  • Próbujemy wspólnie ustalić, z jakiej mniej więcej epoki pochodzi dzieło, którego fragmentu wysłuchaliśmy. Pytamy następnie uczniów, czy kojarzą innych kompozytorów lub utwory z XX wieku.

 2. Główne wątki w twórczości Andrzeja Panufnika:

  • Proponujemy uczniom przyjrzenie się tytułom utworów Andrzeja Panufnika – otwieramy zakładkę „Etapy twórczości” na stronie „Kolekcje: Andrzej Panufnik” i przewijamy powoli w dół, prosząc uczniów o komentarz – czy są to tytuły neutralne, czy też zawierają jakieś pozamuzyczne sugestie? Jeśli to drugie, to czego dotyczą tytuły?
  • Spróbujemy pogłębić teraz wiedzę o głównych wątkach w twórczości Panufnika SLAJD NR 2: rozdajemy uczniom wydruki opisów utworów Andrzeja Panufnika ze strony Ninateki „Kolekcje: Andrzej Panufnik” (lista utworów wymieniona jest powyżej w sekcji „Materiały”) – po 1-2 osoby do każdego opisu. Następnie prosimy uczniów o dokładne przeczytanie swoich opisów i wyłonienie z każdego informacji o pozamuzycznych inspiracjach/źródłach danego utworu SLAJD NR 3. Prosimy o jak najkrótsze ujęcie tej informacji. Dajemy uczniom parę chwil na realizację zadania, a następnie prosimy po kolei każdego ucznia (lub parę uczniów, jeśli analizowali opis we dwójkę) o odczytanie tytułu „swojego” utworu oraz podanie informacji. Jeśli jest ona zbyt długa, sami pomagamy ją skracać (np. z Nokturnu: „wieczorny spacer”, z Arbor cosmica: „drzewo”, z  Metasinfonii „spirala” itp.) – każdą wypowiedź zapisujemy na tablicy białą kredą.
  • Po skończeniu tej części zadania prosimy uczniów, by przyjrzeli się hasłom zapisanym na tablicy – czy da się je jakoś pogrupować tematycznie? Czy jakieś wątki się powtarzają? Zachęcamy uczniów do uogólnień. Prawdopodobnie wyłonią się następujące kategorie (można je oczywiście ująć różnymi słowami): historia Polski, dawna muzyka polska, polski folklor, religia, natura/przyroda, geometria – wpisujemy je samodzielnie do SLAJDU NR 4. Po ich ustaleniu przypisujemy im kolory i obrysowujemy kolorowymi kredami wypisane wcześniej hasła na tablicy (można o to poprosić ochotnika). Czy jakieś wątki/tematy są szczególnie mocno reprezentowane? Uogólniamy dalej te związane z Polską – wiele utworów jest inspirowanych polską kulturą i historią SLAJD NR 5. Jest to do pewnego stopnia oczywiste, bo Andrzej Panufnik był polskim kompozytorem, ale z drugiej strony nie wszyscy polscy kompozytorzy w tak bezpośredni sposób eksponowali polskość w swoich utworach. Być może Panufnik miał jakiś szczególny powód?

 3. Biografia

  • Proponujemy teraz uczniom obejrzenie filmu biograficznego o Andrzeju Panufniku ze strony Ninateki „Kolekcje: Andrzej Panufnik”. Przed prezentacją prosimy uczniów, by oglądając, starali się zwrócić uwagę na to, w jaki sposób wydarzenia i procesy historyczne wpłynęły na biografię kompozytora. Czy były w niej momenty szczególnie dramatyczne?
  • Po filmie prosimy uczniów o wypowiedzi na zadany uprzednio temat. Prawdopodobnie duże emocje wzbudził fragment opisujący ucieczkę Panufnika na Zachód. Proponujemy wówczas dodatkowy materiał filmowy pogłębiający to zagadnienie – prezentujemy fragment filmu Andrzej Panufnik - errata do biografii ze strony Ninateki „Kolekcje: Andrzej Panufnik” (od 6'22 do 16'19, później również 19'53-21'02). Czy w tym kontekście tak silna obecność polskiej tematyki w jego twórczości wydaje się bardziej zrozumiała?

 4. Sinfonia sacra

  • Na koniec proponujemy uczniom przyjrzenie się jednemu z najczęściej wykonywanych utworów Andrzeja Panufnika – jego III Symfonii noszącej tytuł Sinfonia sacra SLAJD NR 6. Prosimy osobę, która dostała wydruk opisu utworu, o jego odczytanie (bez ostatnich trzech akapitów).
  • Otwieramy następnie partyturę online utworu ze strony wydawnictwa Boosey and Hawkes – najpierw na str. 3, gdzie zwracamy uwagę na sposób rozmieszczenia 4 trąbek, a później prezentujemy nuty Wizji I (str. 4-6) zwracając uwagę, że grają w niej wyłącznie owe trąbki. Słuchamy następnie tej sekwencji z nagrania dostępnego na stronie Ninateki „Kolekcje: Andrzej Panufnik”.
  •  Przypominamy uczniom Bogurodzicę (z dowolnego nagrania dostępnego w internecie), a następnie prezentujemy nagranie Hymnu z III Symfonii Panufnika (od 10'31, można ewentualnie rozpocząć od dalszych sekwencji tej części), prosząc, by podczas słuchania zwrócili uwagę na dwie kwestie: 1) czy słychać melodię Bogurodzicy, oraz 2) czy coś znajomego słychać w końcowych fragmentach (chodzi o motyw trąbek z Wizji I).
  • Na koniec pytamy uczniów, jakie skojarzenia budzi w nich ta muzyka – czy zgodne z zamierzeniami kompozytora? A może całkiem inne?

5. Zadanie domowe:

Przedstawiamy uczniom propozycję dwóch zadań domowych do wyboru (obydwa dla chętnych) – rozwiązanie każdego z nich można znaleźć na poświęconej Panufnikowi stronie Ninateki SLAJD NR 7:

  • prześledzić „wątek geometryczny” w twórczości Panufnika: wynotować najważniejsze tytuły i wskazać związane z nimi figury/konstrukcje
  • jaką rolę w twórczości Panufnika pełniła „komórka”? Podpowiadamy tylko, że nie chodziło o telefon...

 

Anna Pęcherzewska-Hadrych

drukuj pdf

zobacz również:

Twórczość Wojciecha Kilara +dodaj do schowka
Nauka
Scenariusze lekcji

Scenariusz lekcji dla szkół ponadgimnazjalnych