Bolesława Błaszczyka spływ rzeką podziemną kompozytora Zygmunta Krauzego
Wszystko dookoła ulega przemianom, my sami dojrzewamy, starzejemy się, w końcu nasze miejsce zajmują nowi. Dobra muzyka, co zadziwiające, nie przemija.
Muzyka jest rzeką, która choć wciąż tak samo płynie, niesie wciąż świeżą wodę. Rzeka podziemna to tytuł pamiętnej instalacji Zygmunta Krauze. W latach 80. przechadzałem się w zbudowanym przezeń labiryncie, w którym zmyślnie schował głośniki, z których każdy emitował inną taśmę z nagranym materiałem na instrument solo. Utwór miał również wersję koncertową, w której wszyscy muzycy uczestniczący w nagraniach wreszcie spotkali się na jednej estradzie. To samo – tylko, że nie tak samo. Ciągła ciekawość wybitnego eksperymentatora muzycznego – „co się stanie, jak to zabrzmi, gdy...?”. Pośród kompozytorów XX/XXI wieku jest wielu takich, których eksperymenty służą tylko ich własnej satysfakcji. Ich utwory pozostawiają słuchacza – pół biedy, jeśli obojętnym – częściej zniechęconym, zrażonym. „Po Krauzem” powraca do mnie jakaś nieskomplikowana radość, witalność, kto wie, może nawet zatańczyłbym do jakiegoś folkowego fragmentu Fete galante et pastorale. Styl Krauzego jest niezrównany, bo naturalny.
Nigdy nie przekonywał mnie na przykład Paweł Szymański ze swym „zawłaszczaniem” barokowego dziedzictwa, przy wszystkich talentach nie robi tego delikatnie, chce wszystko „pociąć” i „posiąść”. Wydaje mi się, że realizując własny projekt nie myśli o słuchaczu, o zaspokojeniu absolutnie diametralnych jego potrzeb. Lutosławski z kolei wspominał, że słuchacz jego muzyki musi mieć momenty skupienia, aktywności i wytchnienia, aby móc przyjąć propozycję twórcy, zaakceptować jej formę. Podobnie u Krauzego.
Suite de danses et chansons jest wyrazem szacunku do podejmowanych tematów i do słuchacza. Klawesyn i niewielka, przypominająca składem barok, orkiestra, gra... bałkańskie motywy ludowe. Pozorna groteska okazuje się cudowną mieszaninę – eliksirem, jakąś esencją urody – żartem, w którym mieści się i ludyczna, dzika zabawa i dworska finezja i elegancja. Ta muzyka po prostu porywa.
Kolejną muzykę Krauzego pomyślaną jako akompaniament do „przechadzania się” możemy usłyszeć na wydanej w 2013 płycie Spatial Music. Współpraca kompozytora z plastykami dała właściwy efekt, możliwy do odbioru przez każdego, kto umie i chce słuchać. Tak samo jak tej muzyki, można wszak słuchać natury, podczas spaceru np. w środowisku miejskim, „komponując” sobie przebieg, „miksując” na żywo odgłosy otoczenia.
W pierwszych etapach swej drogi Krauze myślał o powiązaniu muzyki i plastyki, Ideę unizmu Władysława Strzemińskiego przekładał na język dźwiękowy, pisząc na orkiestrę, ale i na fortepian solo.
Krauze to wybitna postać światowej awangardy muzycznej. Improwizował w międzynarodowej formacji P-53, umiał nawiązać kontakt z amatorami, muzycznymi naturszczykami, a dla jego zespołu „Warsztat Muzyczny”, w którym grał na fortepianie, pisali renomowani kompozytorzy z całego świata.
Uwielbiam kąpać się w rzece Krauzego. Jej powierzchnia, najczęściej spokojna i niezmącona, skrywa głębię – którą można jednak dostrzec. Gdy nawet nie widzimy tej rzeki, płynie ona z pewnością gdzieś tam, głęboko, a to czy ją usłyszymy, zależy tylko od nas.
Bolesław Błaszczyk
Ilustracja: Materiały prasowe
