gatunek: wokalne

Znaczenie słowa psalm jest bardzo szerokie, kryją się pod nim rozmaite teksty wysławiające Boga

W historii muzyki europejskiej odnosi się je do muzycznych opracowań Psałterza, czyli Księgi Psalmów należącej do Starego Testamentu, której autorstwo przypisuje się królowi Izraela Dawidowi (XI/X w. p.n.e.). W tekstach psalmów pojawia się wiele odniesień muzycznych – mowa w nich między innymi o wychwalaniu Boga na różnych instrumentach. Śpiewanie psalmów przejęte zostało do chrześcijaństwa z tradycji żydowskiej.

W łacińskiej liturgii chrześcijańskiej psalmy stały się podstawą oficjum, czyli nabożeństw pozamszalnych, odprawianych o różnych porach dnia. Śpiewano je, wykorzystując tzw. tony psalmowe, proste formuły melodyczne utrzymane w różnych tonacjach kościelnych. Wykonanie psalmów było poprzedzane i zamykane bogatszym melodycznie śpiewem, zwanym antyfoną. Jednakże teksty psalmów obecne są również w innych miejscach liturgii, na przykład w niektórych częściach zmiennych mszy (proprium missae).

Inspirację w Psałterzu znalazło wielu kompozytorów. Niektórzy z nich opracowali wielogłosowo wszystkie 150 psalmów. Należy do nich Mikołaj Gomółka, autor Melodii na Psałterz polski ułożonych do poetyckiego przekładu Jana Kochanowskiego. Podobne cykle – przeznaczone dla społeczności protestanckich – stworzyli w XVI wieku Jacob Clemens non Papa w Niderlandach i Claude Goudimel we Francji. Psalmy inspirowały powstanie wielu innych utworów, na przykład motetów Orlanda di Lasso. Pojawiały się również w bardziej rozbudowanych kompozycjach religijnych, zwłaszcza w oratoriach, które bazowały na starotestamentowych tekstach. Różne cytaty i nawiązania znajdziemy też w muzyce romantyzmu czy współczesności. Można przywołać w tym miejscu słynną Symfonię psalmów Igora Strawińskiego (1930) czy Psalmy Dawida Krzysztofa Pendereckiego (1958). Psalmy – po trzech tysiącleciach swojej historii – są wciąż żywym elementem tradycji, będąc jednym z fundamentów europejskiej kultury muzycznej.

dr Paweł Gancarczyk

drukuj pdf

zobacz również:

Kantata +dodaj do schowka
Wiedza
Gatunki

Wieloczęściowy utwór wokalno-instrumentalny oparty na świeckim lub religijnym tekście

Sekwencja +dodaj do schowka
Wiedza
Gatunki

Sekwencja to rodzaj pieśni liturgicznej z tekstem o charakterze poetyckim, bardzo popularnej w średniowieczu

Responsorium +dodaj do schowka
Wiedza
Gatunki

Responsoria zyskały szczególne miejsce w nabożeństwie zwanym jutrznią, odprawianym o świcie

Magnifikat +dodaj do schowka
Wiedza
Gatunki

Pieśń Magnifikat wchodziła w skład nieszporów, czyli nabożeństwa wieczornego, w którym odgrywała ważną rolę