Sekwencja to rodzaj pieśni liturgicznej z tekstem o charakterze poetyckim, bardzo popularnej w średniowieczu
Sekwencja jest rodzajem pieśń liturgicznej, która od XI do XVI wieku śpiewana była w czasie świątecznych mszy, po Alleluia. Nie należała bezpośrednio do liturgii, stąd też podczas Soboru Trydenckiego (1542–1563) została oficjalnie usunięta z mszy. Dozwolono wówczas wykonywanie jedynie czterech szczególnych sekwencji: wielkanocnej Victime paschali laudes („Pieśni pochwalne Wielkanocy”), na święto Zesłania Ducha Świętego – Veni, Sancte Spiritus („Przybądź Duchu Święty”), na święto Bożego Ciała – Lauda Sion Salvatorem („Chwal, Syjonie, Zbawiciela”) oraz żałobną sekwencję Dies irae („Dzień gniewu”). W 1727 roku do tego zestawu dodano jeszcze sekwencję maryjną Stabat mater dolorosa („Stała Matka boleściwa”).
Tekst sekwencji ma charakter poetycki. W najstarszych utworach poszczególne wersy wiersza różniły się liczbą sylab i zwykle pozbawione były rymów. Każdy fragment melodii powtarzano dwukrotnie, z dwoma następującymi po sobie strofami tekstu. Jednym z najbardziej znanych twórców tych starszych sekwencji był Notker Balbulus, benedyktyński mnich żyjący na przełomie IX i X wieku. Od XI stulecia styl sekwencji zaczął się zmieniać: wersy były identycznej długości i kończyły się rymami. Prawdziwy wysyp twórczości sekwencyjnej przypadł na XIV wiek. W sumie w średniowieczu powstało kilka tysięcy sekwencji, związanych z różnymi okazjami i kultem różnych świętych, przy czym czasem na jedną melodię śpiewano różne teksty. W Polsce układano sekwencje związane z kultem św. Wojciecha, św. Stanisława i św. Jadwigi, przy czym do ich śpiewania wykorzystywano znane już wcześniej melodie.
Zachowała się również wielka liczba utworów wielogłosowych opartych na tekstach i melodiach sekwencji. Niektóre z nich cieszyły się szczególną popularnością: np. sekwencja Dies irae rozbrzmiewa w mszach żałobnych (Requiem d-moll Mozarta), ale też służy jako złowieszczy temat w utworach instrumentalnych (Symfonia fantastyczna Berlioza). Istnieje też wiele opracowań sekwencji Stabat mater: od Josquina des Prez, poprzez Vivaldiego i Pergolesiego, aż do wspaniałego Stabat mater Karola Szymanowskiego.
dr Paweł Gancarczyk
