Kontrabas to największy i najniżej brzmiący instrument smyczkowy. W orkiestrze pełni najczęściej funkcję bazy harmonicznej i wsparcia rytmicznego.
Kształt instrumentu podobny jest do budowy wiolonczeli. Jest jednak znacznie od niej cięższy i wyższy, dlatego gra się na nim zwykle na stojąco lub siedząc na wysokim stołku. Posiada cztery struny strojone w kwartach. Do orkiestry kontrabas włączony został w XVIII wieku. Współcześnie stosuje się ich zwykle 8.
We wczesnych formach kontrabas pojawił się już w XVI wieku, podobnie jak reszta rodziny instrumentów smyczkowych. Popularny stał się w czasach Józefa Haydna i Wolfganga Amadeusza Mozarta za sprawą włoskich wirtuozów. Jednym z najsłynniejszych był Domenico Dragonetti, który osiedlił się w Anglii. Inny włoski kontrabasista Giovanni Bottesini był także kompozytorem. Napisał on kilka koncertów na dwa kontrabasy.
O kontrabasie opowiada muzyk Orkiestry Sinfonia Varsovia:
W XIX wieku eksperymentowano z budowaniem wielkich kontrabasów (np. 3,5-metrowy oktobas), na których gra była bardzo trudna. Niekiedy potrzebowano do tego aż dwojga ludzi – jednego do układania palców na strunniku, a drugiego do trzymania smyczka! Niewiele tych instrumentów przetrwało do czasów dzisiejszych.
