Był jednym z najbardziej wpływowych muzyków baroku. Pisał głównie muzykę na instrumenty smyczkowe (sonaty solowe i triowe oraz concerti grossi)
Arcangelo Corelli (ur. 17 lutego 1653 roku w Fusignano, zm. 9 stycznia 1713 roku w Rzymie) większość swego życia spędził w Rzymie. Zyskał olbrzymią sławę jako wirtuoz skrzypiec, pedagog i kompozytor. Corelli urodził się miesiąc po śmierci swego ojca, jako najmłodsze z pięciorga dzieci, w zamożnej i znanej rodzinie. Pierwsze lekcje muzyki pobierał w Faenzy u miejscowego księdza, nastepnie zaś — gdy postanowił zostać profesjonalnym skrzypkiem — przeniósł się do Bolonii, która była w owym czasie głównym centrum włoskiej muzyki kameralnej. Tam w 1760 roku (miał wtedy 17 lat) został przyjęty do prestiżowej Accademia Filarmonica.
Rok później przeniósł się na stałe do Rzymu. Najpierw studiował tam pilnie kontrapunkt pod kierunkiem M. Simonellego, zwanego Palestriną XVIII w. a potem coraz śmielej działał jako skrzypek i kapelmistrz. W 1669 roku związał się z dworem przebywającej w Rzymie królowej Szwecji, Krystyny i brał udział w koncertach organizowanych w jej rezydencji Palazzo Riario. Królowej dedykował swoje Opus 1 — zbiór 12 sonat triowych (na dwoje skrzypiec, wiolonczelę i klawesyn (continuo) utrzymanych w stylu da chiesa (kościelnych). W 1684 roku Corelli został członkiem Congregazione dei Virtuosi di Santa Cecilia i rozpoczął pracę na dworze kardynała Pamphiliego. Jemu też dedykował drugi swój zbiór sonat, tym razem w lżejszym stylu kameralnym (da camera).
Gdy Pamphili wyprowadził się z Rzymu, Corelli dostał się pod opiekę kardynała Ottoboniego. Otrzymał stanowisko pierwszego skrzypka w zespole instrumentalnym, który grywał nie tylko podczas pałacowych uroczystości, ale także na specjalnych wieczornych koncertach poniedziałkowych, na które zapraszano najważniejszych dostojników i sławnych muzyków. Ottoboni wysoko cenił kunszt Corellego i traktował go jak przyjaciela. Lata jego mecenatu były dla Corellego bardzo szczęśliwe. W spokoju mógł poświęcić się muzyce, a także zbieraniu obrazów. Komponował wówczas kolejne zbiory sonat triowych i solowych na skrzypce i continuo, a każdy z nich zwykle bardzo długo cyzelował, zanim wypuścił w obieg publiczny.
Arcangelo Corelli, Concerto grosso C-dur op. 10 nr 6
Zdobywał coraz większą sławę także jako pedagog. Z różnych stron Europy przybywali do niego młodzi muzycy, by pobierać lekcje. Wśród uczniów Corellego znaleźli się m.in. Antonio Vivaldi, Locatelli, Geminiani i Antonio Salieri. W 1706 roku Corelli otrzymał członkostwo rzymskiej Accademia dell’ Arcadia — instytucji promującej muzykę. Od tego czasu coraz rzadziej grał publicznie, aż wreszcie całkowicie zrezygnował z występów. Całą energię poświęcił doskonaleniu swego najważniejszego swojego dzieła, 12 concerti grossi op. 6 (wydane dopiero po śmierci kompozytora). W 1712 roku ze względu na podeszły wiek i pogarszające się zdrowie wyprowadził się z pałacu kardynała i przeniósł do domu brata, gdzie w następnym roku zmarł. Z woli Ottoboniego zwłoki Corellego zabalsamowano i złożono w rzymskim Panteonie, nieopodal Rafaela. Ponadto kardynał wyjednał u elektora Palatynatu, Johanna Wilhelma, pośmiertne przeniesienie kompozytora do stanu szlacheckiego.
Corelli był największym skrzypkiem przełomu XVII i XVIII w. Współcześni cenili go niezmiernie za perfekcyjną grę, w której kładł nacisk na piękno kantyleny, a więc śpiewny szlachetny ton. Gra jego stała się wzorem klasycznego stylu włoskiego, jednoczącego śpiewność z głębią emocji. Był perfekcjonistą i czarował słuchaczy nie tylko grą solową, ale też wykonaniami idealnie skoordynowanej grupy instrumentów smyczkowych. Jako kompozytor tworzył niewiele, ale w sposób bardzo zwarty i systematyczny. Wielu współczesnych uważało dzieła Corellego za symbol doskonałości. Gatunki i formy, które uprawiał, stały się standardem dla następnych generacji kompozytorów. Szczególnie rozwinął i spopularyzował concerto grosso, typu koncertu przeznaczonego na grupę instrumentów solowych (dwoje skrzypiec i wiolonczela) i zespół smyczkowy z basso continuo. Był ponadto pierwszym kompozytorem, który całkowicie zerwał ze starymi skalami modalnymi (kościelnymi) i pisał muzykę w tonacjach dur i moll.
dr hab. Iwona Lindstedt
Ciekawostki
W styczniu 1687 r. Corelli dyrygował olbrzymią, około 150-osobową orkiestrą smyczkową w czasie uroczystości przygotowywanych przez królową Krystynę z okazji przybycia do Rzymu wysłannika króla Jakuba II Stuarta.
Najbardziej znanym dziełem Corellego jest La Folia — wariacje zawarte w zbiorze 12 sonat solowych op. 5, które traktować można jako kompendium skrzypcowego smyczkowania, sposobów artykulacji i w ogóle możliwości technicznych gry skrzypcowej.
