Kompozytor, dyrygent i pianista epoki Chopina — w odróżnieniu od Chopina, który komponował prawie wyłącznie muzykę fortepianową — autor symfonii i oper
Ignacy Feliks Dobrzyński urodził się w domu pełnym muzyki, w majątku Romanów na Wołyniu (obecnie Romaniw na Ukrainie, w latach 1933-2003 miejscowość nosiła nazwę Dzerżynsk). Jego dziadek ze strony matki, Eudoksji z Karelinów, był dyrygentem na dworze carskim w Petersburgu.
Początkowo uczył go ojciec, Ignacy (1779-1841), wykształcony w Wiedniu dyrygent i kompozytor m.in. oper, kantat i polonezów. Młody Ignacy zaczął komponować w okresie nauki w Gimnazjum Podolskim w Winnicy (lata 1817-21), a po przenosinach rodziny do Warszawy, gdzie mieszkał przez całe swoje późniejsze życie, jego nauczycielem został Józef Elsner, kompozytor znany powszechnie jako nauczyciel Chopina, i który talent Dobrzyńskiego określił słowami zdolność niepospolita.
W Warszawie Dobrzyński działał jako kompozytor i dyrygent, organizator życia muzycznego i nauczyciel gry na fortepianie (był autorem Szkoły na fortepian, wydanej w roku 1845). W latach czterdziestych odbył szereg zagranicznych podróży artystycznych. Na tle polskich kompozytorów tego okresu Dobrzyński wyróżniał się doskonałym opanowaniem techniki orkiestrowej, jednak nie miał możliwości wykonywania swoich symfonii i większych dzieł scenicznych, jak opery, ze względu na trudną sytuację polityczną i ekonomiczną w Polsce pod zaborami, w czasie pomiędzy powstaniem listopadowym a styczniowym.
Dobrzyński napisał dwie symfonie, z których druga, w tonacji c-moll, z podtytułem Charakterystyczna w duchu muzyki polskiej op. 15 (1831 r.) zajęła drugie miejsce na konkursie w Wiedniu w 1835 roku i była wykonywana pod dyrekcją wielkiego Feliksa Mendelssohna-Bartholdy’ego w Lipsku, a także w innych miastach — Warszawie i Wiedniu.
Poza symfoniami do jego utworów orkiestrowych należą Ouverture de concert à grande orchestre (Uwertura koncertowa na wielką orkiestrę) op. 1 (1824 r.), Dwa polonezy koncertujące na wielką orkiestrę (Deux polonaises concertantes à grand orchestre) op. 31 (ok. 1839 r.), a także liczne utwory na instrumenty solowe z orkiestrą: koncerty, fantazje, wariacje, m.in. fortepianowe: Concerto pour le Piano op. 2 (1824 r.), Rondo alla polacca op. 6 (ok. 1827 r.), Variations de concert sur une mazure favorite op. 12 (ok. 1830 r.), a także skrzypcowe: Fantaisie op. 32 (ok. 1839 r.), Grande fantaisie sur des motifs de l'opéra Les Flibustiers (Wielka fantazja na motywach opery Flibustierzy) (ok. 1840 r.).
Ignacy Feliks Dobrzyński, Koncert fortepianowy As-dur op. 2
Do utworów niezwykłych na tle muzyki europejskiej epoki romantyzmu należą Fantazje na instrumenty dęte blaszane i orkiestrę: Fantazja na trąbkę (Fantaisie pour la trompette à piston avec orchestre) op. 35 z około 1839 roku oraz Introdukcja i wariacje na puzon i orkiestrę op. 45 (ok. 1845 r.).
Jego utwory nosiły czasem niezwykłe tytuły, często patriotyczne lub powiązane z tragicznymi losami Polski pod zaborami, zwykle formułowane po polsku albo po francusku: Pożegnanie, polonez melancholiczny na fortepian (1829 r.), Marsz ulubiony ks. Józefa Poniatowskiego na orkiestrę (1830 r.), Marsz Gwardii Narodowej na orkiestrę (1830 r.), Kantata na cześć walecznych obrońców Ojczyzny na 4 głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę (1830 r.), Marsz za Bug na chór mieszany i fortepian lub organy (1831 r.), Marche triomphale (Marsz tryumfalny) na orkiestrę (1831 r.), Les larmes (Łzy) op. 41 na skrzypce lub wiolonczelę i fortepian (1843 r.), Marche funèbre (Marsz żałobny) op. 38 na orkiestrę (ok. 1840 r.), Elégie (Elegia) op. 43 na wiolonczelę i orkiestrę (ok. 1843 r.).
Są też w jego twórczości kompozycje o tak oryginalnych tytułach, jak Śpiewka o ponczu (!) na 2 głosy solowe, chór męski i fortepian (1849 r.), Sen chrześcijanina op. 57, fantazja religijna na 10 instrumentów (ok. 1850 r.) czy fortepianowe Myśl ulotna (przed 1852 r.) i Mouvement et repos. Grande Étude (Ruch i odpoczynek, Wielka Etiuda) op. 60 (ok. 1847 r.).
Dobrzyński — jak było to przyjęte w XIX wieku i w epokach wcześniejszych (np. porównaj z twórczością Jana Sebastiana Bacha) — pisał też okolicznościowe kantaty, takie jak na przykład Kantata na imieniny hrabiego Henryka Łubieńskiego na chór mieszany i orkiestrę (1834 r.) czy Kantata na uroczystość obchodzoną w Resursie Kupieckiej op. 34 na 3 soprany, chór żeński i orkiestrę (ok. 1839 r.).
Dobrzyński jest też autorem wielu utworów fortepianowych, do których należą liczne polonezy, mazurki, wariacje, jak np. Fantaisie quasi Fugue sur un Masurek favori (Fantazja na kształt fugi na temat ulubionego mazurka) op. 10 (ok. 1828 r.), Fantaisie et Variations dans le style facile et brillant sur la Masure (Kujawianka) (Fantazja i wariacje w stylu łatwym i popisowym na temat mazura Kujawianka) op. 14 (ok. 1830 r.). Do twórczości kameralnej Dobrzyńskiego należą przede wszystkim smyczkowe kwartety op. 7, 8 i 13 (lata 1828, 1829, 1830), dwa kwintety i sekstet oraz Romanza na obój, kwintet smyczkowy i kontrabas (ok. 1842 r.).
Monbar czyli Flibustierowie — pierwsza i jedyna ukończona 3-aktowa opera Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego powstawała w latach 1836–1838. Jej pierwsze sceniczne wykonanie odbyło się jednak dopiero w roku 1863 w Teatrze Wielkim w Warszawie. Tej ciekawej muzyki można posłuchać na nowo wydanej płycie.
dr Katarzyna Naliwajek-Mazurek
Ciekawostki
Żoną Dobrzyńskiego była Joanna Müller (1813-1879), śpiewaczka opery warszawskiej w latach 1832-1834 i 1840-1860. Jej nauczycielem śpiewu w Warszawskim Konserwatorium był kompozytor Carl Evasio Soliva (1791-1853), znany przede wszystkim ze swojej opery La testa di bronzo (Głowa z brązu) wykonanej w roku 1816 w Teatrze La Scala w Mediolanie, gdzie był dyrygentem. Dyrygował i uczył także w Polsce, dokąd przeniósł się w roku 1821, nie widząc możliwości rozwijania kariery kompozytorskiej we Włoszech wobec tryumfów oper Gioacchina Rossiniego. W Warszawie poślubił jedną ze swych uczennic, Marię Kralewską. Znał i cenił Chopina i jego muzykę. Podczas jednego z popisów uczniów Solivy odbywających się w sali koncertowej Konserwatorium, Chopin poznał uczennicę klasy śpiewu, Konstancję Gładkowską, której później często akompaniował na fortepianie i w której zakochał się, jak się wydaje — bez wzajemności. Soliva dyrygował wykonaniem Koncertu e-moll Chopina 11 października 1830 r. podczas koncertu w Teatrze Narodowym. Sam Chopin wspominał, że dyrygent był zadowolony z koncertu: — Pełna sala. [...] Brawa huczne. Soliva kontent. [...] Wywoływano mnie – ani razu nie syknięto — pisał. Po powstaniu listopadowym Soliva przeniósł się do Petersburga, później zaś do Paryża, bywał w kręgu Chopina i George Sand.
