Węgierski kompozytor, pianista i dyrygent wielkiej sławy, przyjaciel Fryderyka Chopina, olśniewał i zdumiewał publiczność niewiarygodną biegłością swych palców
Liszt [czytaj: „List”] wystąpił po raz pierwszy publicznie zaledwie po dwóch latach nauki gry na fortepianie, w wieku dziewięciu lat, na dworze księcia Miklósa Esterházy, u którego pracował jego ojciec. Słuchacze tego niezwykłego występu sfinansowali dalszą naukę genialnego chłopca. Rok później koncertował już w wielu miastach Europy, a jako nastolatek grał dla króla Anglii Jerzego IV. W tym pierwszym okresie życia komponował lub improwizował głównie wirtuozowską muzykę fortepianową, pisaną z myślą o swych recitalach (Lata pielgrzymstwa, Études d’exécution transcendante).
Jego sposób myślenia o muzyce ukształtował się pod wpływem fascynacji romantyczną literaturą, jaką dzielił ze swą pierwszą wielką miłością, księżną Marią d’Agoult [czyt. Agù], która była pisarką. Jego kompozycje powstawały często jako rodzaj ilustracji losów książkowych bohaterów lub innych tematów zaczerpniętych z literatury. Tak powstały poematy symfoniczne osnute na kanwie literackiej, nowy gatunek muzyczny, który dał początek silnemu nurtowi neoromantycznej muzyki programowej.
W drugim okresie życia, gdy wraz z drugą kobietą swego serca, księżną Karoliną Sayn-Wittgenstein osiadł na dłużej w Weimarze, zrezygnował częściowo z kariery pianistycznej, by poświęcić się twórczości kompozytorskiej. Skomponował wtedy większość swych utworów: m.in. 13 poematów symfonicznych, dwie symfonie (Faustowska i Dantejska), dwa koncerty fortepianowe, słynną Sonatę h-moll, Missa solemnis. Nie spełniło się jednak, mimo usilnych wieloletnich starań, jego marzenie o poślubieniu ukochanej. Ponieważ nie uzyskała ona zgody papieża na rozwód z mężem, Liszt wstąpił do klasztoru franciszkańskiego w Rzymie. Nowy rozdział jego twórczości obfituje w utwory o tematyce religijnej (m.in. cztery msze, oratoria Legenda św. Elżbiety i Chrystus). Nadal jednak prowadził wykonania swoich utworów w całej Europie. W czasie powrotu z Londynu nabawił się przeziębienia, które nie powstrzymało go przed kontynuowaniem podróży do Bayreuth na ślub wnuczki; zmarł tam na zapalenie płuc w wieku 75 lat.
Franciszek Liszt, Walc Mephisto
Jednym z bardziej niezwykłych utworów Liszta jest jego Walc Mephisto nr 1 (pierwszy z serii czterech walców), będący przykładem muzyki programowej, o temacie literackim zaczerpniętym z fragmentu poematu Faust austriackiego poety Nikolausa Lenaua (1802–50). Opatrzony podtytułem Der Tanz in der Dorfschenke (Taniec w wiejskiej karczmie) został napisany pierwotnie na orkiestrę, ale najbardziej znany jest obecnie w wirtuozowskiej wersji fortepianowej.
Program, umieszczony przez Liszta w nutach mówi o weselu odbywającym się w wiejskiej oberży, z muzyką i tańcami. Przechodzący obok Mefistofeles skłania towarzyszącego mu Fausta, by wszedł do środka. Mefistofeles zabiera skrzypce od skrzypka i wydobywa z nich niezmiernie urzekające, oszłamiające dźwięki. Faust wiruje w dzikim tańcu z jedną z pięknych dziewcząt, tańcząc walca opuszczają oberżę, a dźwięki skrzypiec stają się stopniowo coraz cichsze, słowik śpiewa pieśń miłosną.
dr Sylwia Zabieglińska
Ciekawostki
Liszt przyjaźnił się z Fryderykiem Chopinem, Hectorem Berliozem i Ryszardem Wagnerem. Jego ulubionym uczniem w dziedzinie kompozycji był, jak sam go określał, diabelnie utalentowany Juliusz Zarębski (1854-1885), który niestety zmarł na gruźlicę w wieku zaledwie 31 lat.
Liszt wielokrotnie koncertował na terenie Polski, czterokrotnie w Warszawie, w Poznaniu, na Śląsku oraz w Krakowie. Był wielkim sympatykiem muzyki polskiej — nie tylko swego przyjaciela, Fryderyka Chopina, ale także Henryka Wieniawskiego czy Zygmunta Noskowskiego.
Z księżną Marią d’Agoult miał troje dzieci, z których jedynie drugie, córka Cosima, dożyło wieku dorosłego. Cosima była żoną znanego pianisty i dyrygenta Hansa von Bülowa, którego opuściła, by poślubić Ryszarda Wagnera.
W domu urodzin Liszta w Raiding (węg. Doborján) od 1951 roku działa muzeum, gdzie obok wielu pamiątek znajduje się jego fortepian marki Erard. Ostatnio tuż obok zabytkowego domu, powstało Centrum Liszta, nowoczesna sala koncertowa, w której corocznie odbywa się Festiwal Liszta.
W Polsce od 1989 roku działa Towarzystwo im. Ferenca Liszta, założone we Wrocławiu.
