Był jedną z najwybitniejszych i najbardziej znaczących postaci wśród kompozytorów romantyzmu dziewiętnastowiecznej Europy, a jego działalność stanowiła ważny punkt odniesienia dla twórców kolejnych generacji
O znaczeniu Felixa Mendelssohna zadecydowała nie tylko wartość artystyczna jego twórczości, ale i niezwykle aktywna działalność wykonawcza, dyrygencka i organizacyjna, jaką prowadził w kilku ośrodkach w Niemczech (Berlinie, Düsseldorfie, Frankfurcie, Lipsku) i w Anglii, w tym również poza Londynem, m.in. w Birmingham.
Urodził się 3 lutego 1809 roku w Hamburgu, w rodzinie o korzeniach żydowskich. W wieku siedmiu lat został ochrzczony w kościele ewangelicko-augsburskim. Jego dziadkiem był wybitny filozof i językoznawca, Moses Mendelssohn. Naukę muzyki rozpoczął w domu, wzrastając w kulcie Bacha, bowiem jego cioteczna babka była uczennicą i mecenaską synów Jana Sebastiana. Mendelssohn był cudownym dzieckiem — multiinstrumentalistą i kompozytorem. Grał na fortepianie, organach, skrzypcach i altówce.
Komponować zaczął już w wieku dziesięciu lat, a dwa lata później napisane utwory świadczyły już o mistrzowskim opanowaniu warsztatu kompozytorskiego. Jego nauczycielem kompozycji i kontrapunktu był Carl Zelter, kompozytor należący do zachowawczej szkoły berlińskiej. W 1821 r. Zelter przedstawił Mendelssohna Johannowi Wolfgangowi von Goethe, który z głębokim podziwem wypowiadał się o talencie i inteligencji młodzieńca.
Niezwykle uzdolniony językowo i humanistycznie kompozytor studiował na berlińskim Uniwersytecie Humboldta historię, geografię i słuchał wykładów Hegla z estetyki. Dwudziestoletni Mendelssohn poprowadził pierwsze po śmierci Jana Sebastiana Bacha wykonanie jego Pasji wg św. Mateusza. A nieco później przywrócił niemieckiej kulturze muzycznej wokalno-instrumentalne dzieła Jerzego Fryderyka Händla. W roku 1832 poznał w Paryżu Fryderyka Chopina i Franciszka Liszta, a trzy lata później w Lipsku — Roberta Schumanna, z którym pozostawał w bliskiej przyjaźni. Kolejnym jego osiągnięciem w roli dyrygenta było doprowadzenie w roku 1839 do prawykonania ostatniej symfonii Franciszka Schuberta (uchodzącej za dzieło zbyt trudne do wykonania), której rękopis został odnaleziony przez Roberta Schumanna. Felix Mendelssohn odegrał także znaczącą rolę w rozwoju edukacji muzycznej w Niemczech, był bowiem założycielem w roku 1843 pierwszej wyższej uczelni muzycznej — lipskiego Konserwatorium.
Stworzył nowy gatunek muzyczny — pieśń bez słów — fortepianową miniaturę będącą czysto instrumentalnym odpowiednikiem pieśni na głos wokalny z fortepianem. Jednymi z najważniejszych dzieł w jego twórczości były symfonie. W wieku lat 13 napisał dwanaście krótkich symfonii na orkiestrę smyczkową wzorowanych na muzyce baroku i klasycyzmu. Później — pięć symfonii na pełną orkiestrę symfoniczną. Cztery z nich noszą tytuły, a dwie są zapisem muzycznych wrażeń z podróży do Włoch i Szkocji. Żywiołowa i radosna Symfonia Włoska należy do najpopularniejszych dzieł muzyki poważnej. Wokalno-instrumentalna Symfonia Lobgesang (Śpiew pochwalny) jest ciekawym przykładem typowo romantycznego gatunku hybrydowego, będącego połączeniem symfonii i kantaty. Niewątpliwie najbardziej popularnym dziełem orkiestrowym Mendelssohna jest muzyka sceniczna do szekspirowskiego Snu nocy letniej, której jeden z fragmentów stanowi Marsz weselny rozsławiony przez wykonanie na ślubie córki angielskiej królowej Wiktorii.
Felix Mendelssohn-Bartholdy, Sen nocy letniej: Uwertura, Scherzo, Marsz Weselny
Szczególne znaczenie w historii muzyki ma twórczość kameralna Mendelssohna — emocjonalna, pełna śpiewnych motywów, dynamiczna, często o dramatycznym charakterze. W odróżnieniu od np. Fryderyka Chopina, Felix Mendelssohn był kompozytorem niezwykle wszechstronnym — tworzył muzykę przeznaczoną na bardzo różne obsady wykonawcze i we wszystkich prawie gatunkach muzycznych uprawianych w I połowie XIX w. Niewielką wartość artystyczną mają jego młodzieńcze dzieła sceniczne, po stworzeniu których zakończył swoją przygodę z operą. Zdecydowanie ciekawsze rezultaty osiągnął, komponując religijne i świeckie utwory przeznaczone do wykonania na estradzie bądź w salonie.
Nadzwyczaj pracowite i przesycone emocjami życie doprowadziło do szybkiego wyczerpania sił witalnych genialnego kompozytora. Gdy w 1847 roku zmarła jego ukochana siostra, Fanny, również utalentowana pianistka i kompozytorka, zdrowie Felixa Mendelssohna uległo znacznemu pogorszeniu. Kompozytor umarł na zawał w Lipsku 4 listopada 1847 r. jako pierwszy z twórców romantycznej generacji roku 1810.
dr Agnieszka Chwiłek
Do posłuchania:
- Koncert fortepianowy nr 1 g-moll
- Koncert skrzypcowy e-moll op. 64
